خواص و نقش خواص!
واژگانی هستند که پس از مطالعه‌ی بیانات حضرت آقا با فرماندهان سپاه در سال ۱۳۷۵، تا به امروز و حتی پس از این نیز ذهن مرا درگیر کرده‌اند. برای نخستین بار بود که تعریفی دقیق و جامع از تقسیم‌بندی عوام و خواص می‌خواندم. تقسیم‌بندی‌ای که لزوماً منطبق بر جایگاه اجتماعی افراد نیست. ممکن است یک روحانی عوام باشد و یک راننده‌ی تریلی خواص.

این دو گروه، بی‌تردید مکلف‌اند، اما تکلیف خواص به‌سبب حوزه‌ی اثر گسترده‌ترشان سنگین‌تر است؛ چراکه اینان‌اند که تبیین‌گری می‌کنند، مردم را آگاه و هوشیار می‌سازند، و به تعبیر دیگر، اگر آنان خواب بمانند، نماز امت قضا می‌شود. (می‌دانم این جمله‌ی شهید بهشتی خطاب به دانشجویان بوده است، اما به‌گمانم مصداق دقیق‌تر آن، خواص جامعه هستند.)

عنوان کتاب برای من، که مشتاق خواندن و شنیدن از نقش خواص بودم، بسیار جذاب بود. نویسنده‌اش را نیز می‌شناختم؛ از اساتید مؤسسه‌ی امام خمینی(ره) و دوره‌ی طرح ولایت هستند و بارها پای صحبت‌های ایشان نشسته‌ام. به‌نظرم در حوزه‌ی تاریخ تحلیلی، جزو اساتید شاخص محسوب می‌شوند. به هر حال، این آشنایی و اشتیاق باعث شد کتاب را بخوانم.

در مقدمه‌ی کتاب، همان بیانات معروف رهبری آورده شده و در فصل نخست، حاج آقای امیری (همانند استاد خود، علامه مصباح) از تعریف مفاهیم آغاز می‌کند. در فصول بعد، زمینه‌های لغزش خواص در صدر اسلام را شرح داده و سپس با نگاهی تحلیلی به مصادیق این لغزش‌ها می‌پردازد. در ادامه نیز آزمون خواص در جمهوری اسلامی، پس از رحلت امام خمینی(ره)، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

به‌طور کلی نمی‌توان گفت که این کتاب، اثری جامع در این زمینه است، اما برای دستیابی به شناختی تحلیلی و نگاهی عمیق‌تر به نقش خواص، مطالعه‌ی آن قطعاً توصیه می‌شود.

به‌نظرم یکی از عوامل مهم رخداد حوادث مختلف پس از شهادت پیامبر(ص)، از ماجرای سقیفه تا عاشورا و حتی پس از آن، لغزش خواص و کوتاهی آنان در انجام نقش خود بوده است. البته نقش خواص، محدود به دوران پس از پیامبر نیست، اما پس از رحلت آن حضرت، این نقش برجسته‌تر و تأثیرگذارتر می‌شود.

امروز نیز انقلاب اسلامی ایران، که قیامی از جنس قیام امام حسین(ع) برای حفظ اسلام بود، موفق به تشکیل حکومت اسلامی شده و در این میان، نقش خواص بار دیگر بسیار پررنگ است.

چندین سال است که حضرت آقا فرمان «جهاد تبیین» داده‌اند و آن را «فریضه‌ای فوری و قطعی» خوانده‌اند. به‌نظرم خطاب اصلی این جهاد، خواص جامعه‌اند و لغزش آنان، می‌تواند لغزش کل امت را به‌دنبال داشته باشد.
        

          مقدمه کتاب یک سخنرانی از مقام معظم رهبری (مد) پیرامون جایگاه خواص بود که من نخوانده بودمش. به شدت جذاب بود. 

کتاب پیرامون جایگاه خواص در جامعه و بررسی تاریخی عملکرد خواص در صدر اسلام و جمهوری اسلامی نوشته شده است. 

کتاب یک دست نیست! یعنی حداقل از نظر من، فراز و فرودهای زیادی داشت. یک بار در جامعه شناسی غور می کردیم و یک بار در لا به لای متون تاریخی صدر اسلام و بعد از آن هم در مجلات دهه هفتاد و هشتاد! همین تنوع شاید به گمان عده ای مزیت باشد ولی به نظر من که کتاب را دچار ناهمسانی مطالب کرده بود. گاهی اوجِ اوج و گاهی هم ملال آور. حداقل برای من. گاهی حس می کردم این کتاب برای زمان خودش نوشته شده و متعلق به دهه هشتاد است و گاهی حس می کردم چه قدر خوب نوشته شده و انگار برای همین الان است. خلاصه که این فراز و فرود ها چندان خوشایند نبود. 

بخش صدر اسلامش، آن زمانی که کلامی می شد برایم جذاب نبود و برعکس، زمانی که تاریخی می شد به شدت جذاب می شد. در مورد بخش جمهوری اسلامی اش هم با اینکه بی خبر نبودم از اوضاع کشور ولی برخی مطالب برایم جدید بود و جالب. 

حس کردم نویسنده تمام دوندگی اش را انجام داده تا نگذارد کسی کج برود. دغدغه اش قابل ستایش است، هر چند که به موفقیت کامل نرسد این کتاب و البته که به گمانم موفقیت هفتاد درصدی را خواهد داشت. یعنی کسی این کتاب را بخواند متوجه جایگاه خیلی مطالب از جمله مبارزه با آمریکا و مسئله عدالت می شود. 

کتاب، کتابی گاه ملال آور و گاه به شدت جذاب بود. خواندنش کار هرکس نیست ولی اگر کسی بخواند قطعا چیزهای خوبی گیرش خواهد آمد.