در بیرون جامعه ی ریاضی، اغلب این تصور جزمی وجود دارد که فرآیند اثبات در ریاضیات مفهومی مطلق و پایدار و مستقل از مقتضیات زمان و مکان، سلایق شخصی و گروهی و تحولات دانش بشر در طول اعصار است. هرچند در ریاضیات (به نسبت دیگر شاخه های دانش بشری) اجماع نظر بیش تری درباره ی اعتبار احکام وجود دارد، مفهوم اثبات دستخوش تحولات تاریخی و درگیر ملاحظات جدی فلسفی، آموزشی و جامعه شناختی بوده و هست. نوشته ی حاضر می کوشد توجه خواننده را به وجود مناقشه در این زمینه جلب کند و، ازاین رو، مستقل از نظر من درباره ی جزئیات متن، گام مثبتی برای آشناکردن خواننده با یکی از مباحث مهم فلسفه ی ریاضیات است.

سیاوش شهشهانی

استاد ریاضی دانشگاه صنعتی شریف

 

کتاب جامعه شناسی اثبات ریاضی دارای دو ویژگی بسیار چشمگیر و قابل ستایش است. نخست این که موضوع آن ازجمله موضوعات نوظهور و خط مقدمی تفکر و اندیشه ی جامعه شناختی و فلسفی معاصر است. در این مرز مشترک میان جامعه شناسی و فلسفه هنوز مبانی و اصول جاافتاده ی اجماع شده ای به وجود نیامده و آثاری که صرفاً مبنای پژوهشی داشته باشد بسیار کم و نادر است. این وضع دشواری و ناهمواری قلمروی را آشکار می کند که نویسنده شجاعانه و البته محتاطانه وارد آن شده است. ویژگی برجسته ی دیگر کتاب نحوه ی مواجهه ی فکورانه و غیرمقلدانه ی نویسنده با موضوع است. صرف نظر از این که از نظر بنده یا هر فرد دیگری چه انتقاداتی می تواند در نقد و بررسی مفصل کتاب مطرح باشد، ظهور این قبیل آثار نوآورانه ی پژوهشی در فضای به شدت مقلدانه ی مدرنیستی ـ سیانتیستیِ جامعه ی فکری معاصر ایران رویدادی است بدیع، امیدبخش و سزاوار تحسین بسیار.

سعید زیباکلام