معرفی کتاب تاریخ چیست؟ اثر ادوارد هلت کار مترجم حسن کامشاد

کافی نیست که محصل در پاسخ هر سوالی از تاریخ بگوید که دست خدا در کار بوده. مادام که حوادث دنیوی و ماجرای انسانی را سروسامان نبخشیده ایم اجازه نداریم که ملاحظات وسیع تر را در کار دخالت دهیم...

لیست‌های مرتبط به تاریخ چیست؟

بهخوان

1401/10/26

درباره‌ی فلسفه و روانشناسی به پیشنهاد مصطفی ملکیان

38 کتاب

مصطفی ملکیان که پژوهشگر حوزه‌ی فلسفه‌ی اخلاق است، از جمله خردورزانی است که بیش‌تر از آن‌که آثار مکتوب داشته باشد، او را به نشست‌ها، سخنرانی‌ها و درسگفتارهایی که در طی این چند دهه برگزار کرده است، می‌شناسند. او که هم تحصیلات دانشگاهی در حوزه‌ی فلسفه دارد و هم تحصیلات حوزوی، در طی درسگفتارهای روان‌شناسی اخلاق به کتاب‌هایی اشاره کرده است که در سیاهه‌ی زیر می‌توانید رمان‌های این مجموعه را ببینید. لازم به یادآوری است که توضیحات جلوی هر عنوان کتاب از گفته‌های ایشان در همان جلسه است و نیز، این کتاب‌ها بر اساس ترتیب خاصی در این مجموعه قرار نگرفته‌اند. کوشیده‌ایم بهترین ترجمه و چاپ را از هر نسخه‌ی معرفی‌شده برای شما در این لیست قرار دهیم. 1. ترس و لرز کِر کگور؛ 2. اخلاق، اسپينوزا. بحث كاملي درباره‌ی اينكه چطور ممكن است انسان دلش به حال هيچ كس نسوزد و در عين حال با نوعي فارغ‌دلي تمام به دنبال برطرف كردن درد و رنج ديگران باشد؛ 3. اخلاق نيكوماخوس، ارسطو. درباره‌ی فضيلت شجاعت؛ 4. قدرت، كتاب معروف برتراند راسل (با ترجمه‌ی خوب آقای نجف دريابندری)، رای نيچه را به‌خوبی ايضاح مفهومی می‌كند (كاری كه خود نيچه نكرده است)؛ 5. جهان همچون اراده و تصور، كتاب كلاسيك شوپنهاور؛ 6. سه گفت و شنود، باركلي در رساله‌ در اصول علوم انسانی (ترجمه‌ی خوبي به فارسی دارد)، در آنجا باركلي مي‌گويد كه ما با زبان كارهاي زيادي انجام مي‌دهيم كه از شمارش آنها به حيرت مي‌افتيم؛ 7 و 8. یا اين يا آن، كر كگور. در اين كتاب و کتاب ترس‌ولرز، به بحث مرحله‌ی سوم زندگي و ماجراي ذبح فرزند ابراهيم به دست او كه سبب شد هفت قاعده‌ی اخلاقي را زير پا بگذارد مي‌پردازد؛ 9. تاريخ چيست؟، اي. اچ. كار، با ترجمه‌ی عالي حسن كامشاد. اين كتاب را بخوانيد تا ببينيد چطور ميموني انگشت پادشاهي را گاز گرفت و جنگ جهاني اول و از پي آن جنگ جهاني دوم شروع شد؛ 10. سقوط امپراتوري فرويد، كتاب خيلي مهم آيزِنگ پدر، روانشناس معروف انگليسي. وي معتقد است سخن فرويد درباره‌ی تقسيم روان انسان به خودآگاه و ناخودآگاه بالمرّه نادرست است؛ 11. فراسوي تناقض، موريس. كتابي در رد محال بودن ارتفاع و اجتماع نقيضين (به فارسي هم ترجمه شد)؛ 12. رساله‌ی گفتار در روش‌، دكارت. دكارت در ابتداي رساله‌اش مي‌گويد هيچ چيز ميان آدميان به‌طور مساوي تقسيم نشده است مگر عقل؛ 13. فلسفه‌ی اسپينوزا، از ولفسن بزرگترين شارح اسپينوزا. وي معتقد است سخن اسپينوزا در باب اينكه مي‌توان بدون اينكه خود دچار درد و رنج شد از درد و رنج ديگري كاست، قابل دفاع نيست؛ 14 و 15. «ويتگنشتاين و حكمت» و «حکمت»: چند رويکرد به يك مفهوم، مالك حسيني. دو كتاب خيلي آموزنده به فارسي درباره‌ی حكمت؛ 16 و 17. رساله درباره‌ی طبيعت آدمي، ديويد هيوم. درباره‌ی تشكيك در عليت و بعد تصديق به اينكه فهم عرفي با پذيرش عليت سازگار است؛ 18. چهار مقاله درباره‌ی آزادي، آيزايا برلين، با ترجمه‌ی بسيار خوب محمدعلي موحد. درباره‌ی آزادي سلبي و آزادي ايجابي؛ 19. كتاب جامعه، سليمان. تأكيد بر اين نكته كه هركه را علم حزن افزايد [توضیح: این کتاب منسوب به سلیمان بن داوود است و در ایران در مجموعه‌ی «کتاب حکمت: شامل کتاب ایوب، کتاب جامعه، غزل‌های سلیمان، و گزیده‌ی مزامیر»، توسط انتشارات نگاه معاصر به چاپ رسیده است]؛ 20. رساله‌اي كوچك در باب فضيلت‌هاي بزرگ، آندره اسپونويل، فيلسوف قوي فرانسوي، با ترجمه‌ي نه‌چندان خوب مرتضي كلانتريان (اين كتاب ترجمه‌ی دقيق‌تري هم دارد كه نشنيده‌ام منتشر شده باشد). به زبان فارسي كتاب خوبي در باب فضايل و شمارش و ايضاح مفهومي آنهاست؛ 21. وقعه‌الصفين، با ترجمه‌ی عالي پرويز اتابكي. در اين كتاب آمده است كه در جنگ صفين علي شب‌ها بر كشته‌هاي دشمن مي‌گريست و شعري مي‌خواند و به صورت مي‌زد و مي‌گفت اي آفتاب فردا به علي طلوع مكن كه بخواهد دوباره كساني را بكشد. اينجا عدالت با نيك‌خواهي در تعارض افتاده است؛ 22 و 23 و 24 و 25. دوره‌ی آثار افلاطون؛ 26. شعر راه ناپيموده رابرت فراست با ترجمه‌‌ی خوب آقاي مجتبايي؛ 27. اصناف احوال ديني، ويليام جيمز. در اين كتاب يكي از اوصافي كه براي عارفان مي‌شمرد اين است كه عارفان عشق آگاپتيك دارند؛ 28. محاكمه در اورشليم: پيش‌پاافتادگی شر، هانا آرنت. درباره‌ی اينكه علت اخلاقی نزيستن ما اين است كه قدرت تخيل قوی نداريم و نمی‌توانيم خود را جای ديگران بگذاريم؛ 29. سيطره‌ی خير و مخصوصاً مجموعه سخنرانی‌های گيفورد به نام «نياز اخلاق به مابعدالطبيعه»، آيريس مرداك، درباره‌ی اينكه علت اخلاقی نزيستن ما اين است كه قدرت تخيل قوی نداريم و نمی‌توانيم خود را جای ديگران بگذاريم؛ 30. اخلاق صوری، گنسلر؛ 31. هنر شناخت مردم، بهترين و در عين حال عالمانه‌ترين و ساده‌ترين كتابی كه در زمينه‌ی شناخت تيپ‌های روانشناختی به فارسی ترجمه شده، با ترجمه‌ی نسبتاً خوب محمد گذرآبادی از نشر هرمس؛ 32. رساله در باب عشق، استاندال، رمان‌نويس معروف. درباره‌ی اينكه آيا اساساً اِروس اخلاقي زيستن را آسان‌تر مي‌كند يا دشوارتر؟؛ 33. ژن خودخواه، داوكينگ، برنده‌ی جايزه‌ی نوبل. وي در اين كتاب خيلي معروف خود، برخلاف داروين، معتقد است كه مخاطب طبيعت ژن‌ها هستند نه نوعها؛ 34. مقدمه‌اي بر فلسفه‌ی علم، كارناپ، ترجمه‌ی يوسف عفيفي. درباره‌ی كلي بودن واقعيات آماري اشاره كرد؛ 35. داشتن يا بودن، اريش فروم. توصيه مي‌كنم اين كتاب را حتماً‌ بخوانيد. دو ترجمه از اين كتاب هست كه يكي بسيار ضعيف است و ديگري كه بهتر است از آن آقاي كيومرث خداجويها (نشر اسپرك) است؛ 36. تسلي‌بخشهاي فلسفه، آلن دوباتن. دربارة تحول بخشيدن به زندگي؛ 37. هنر سير و سفر، آلن دوباتن. درباره‌ی تحول بخشيدن به زندگی؛ 38. چگونه مارسل پروست مي‌تواند زندگي شما را تغيير دهد، آلن دوباتن. درباره‌ی تحول بخشيدن به زندگي؛

یادداشت‌ها

ابوالفضل شربتی

1400/10/26

سوال ساده است و جانکاه: تاریخ چیست؟ تا پیش از این که کمتر درگیر فقه بودم چندان پرسش از چیستیِ تاریخ برایم مسأله نبود. اما از جایی که مسألۀ «روش» اهمیتِ خودش را جلوه کرد این پرسش هم معنادار شد. وقتی پرسیدم از خودم که تاریخ چیست، تنها جوابی که داشتم چیزی بود در حد «تاریخْ تاریخ است دیگر». اما اگر شما با رشته‌های علوم انسانی سروکار دارید بدون شک بخش عظیمی از رشته‌تان «تاریخ» است. در این بین تمامِ هویت برخی رشته‌ها با تاریخ گره خورده. برای من اولین چیزی که در آن توجه‌ام، به‌تمامه، معطوف به تاریخ شد «فقه» بود، فقه تماماً به تاریخ و برداشتِ ما از تاریخ گره خورده. اما سوال دوم: برداشتِ ما از تاریخ چه می‌تواند باشد؟ اساساً چه برداشت‌هایی از تاریخ می‌تواند وجود داشته باشد؟ کدامش روا و کدامش ناروا است. با اینکه این کتاب هفتاد هشتاد سال پیش نوشته شده و سی سال پیش هم ترجمه شده اما همچنان خیلی حرف برای گفتن دارد، به سوالات بالا به‌صورت منسجم پاسخ‌های خوبی می‌دهد.
«تاریخ چیست؟» حاصل شش سخنرانیِ نویسنده در دانشگاه کمبریج است که به موضوعات اساسی و درخور توجهی می‌پردازد: به که می‌گوییم مورخ؟ مورخ با چه چیزی سروکار دارد؟ آیا مورخ صرفاً گزارشگرِ واقع است؟ واقع و تاریخ چه نسبتی با هم دارند؟ مورخ فرد و اجتماع را، جداگانه، مطالعه می‌کند، اما مرز باریک فرد و اجتماع کجاست؟ در تحلیلِ مورخ کجاست؟ راستی تاریخ علم است یا نه؟ برخی گفته‌اند علم است، حاصلش چیست؟ ما، خوانندگان تاریخ، هم مسأله هستیم، هنگامی که وقایع تاریخی را با شخصیت‌هایش می‌خوانیم و تعمیم می‌دهیم، آیا به چنین کاری مجازیم؟ در داوری‌های تاریخی‌مان به چه چیزهایی باید توجه داشته باشیم. جالب است که تاریخ در مسیر پیش‌رونده‌اش به ایده‌هایی دربارۀ انسان و جامعۀ پیرامونِ او می‌رسد، ایده‌هایی که انگار تاریخ است که باید به دست دهد و مکتب‌ها و نگرش‌ها صرفاً محتوایش را تغییر می‌دهند. راستی، جبرِ تاریخ چه می‌گوید؟ اگر از زاویۀ تاریخ بنگریمش چه ماحصلی دارد؟ اما وقتی به مکتب‌ها و مذهب‌ها می‌نگریم تاریخ را به هدف و غرضی می‌بینند، یکی ایدۀ پایانِ تاریخ را می‌گوید، یکی آخرالزمانی می‌داندش و دیگری این‌جهانی. این وسط، واقعاً، تاریخ چیست؟
این‌ها همه سوالاتی است که در این شش فصل گنجانده شده است. با این سوال‌ها بود که درگیر این کتاب شدم، اما زیباییِ کتاب تنها به سوالاتش نیست، بلکه به پاسخ‌های منسجم و به‌قاعده‌اش هم است. می‌کوشم چند نکته را دست‌چین کنم.
1. فکر می‌کنید مورخ صرفاً بازگوکنندۀ تاریخ است؟ نه. می‌دانیم بالاخره «واقع» وجود دارد، اما مورخ گزارش‌گر نیست، گزینش‌گر است. اساساً تاریخ با تفسیر همراه است و ماهیتِ تفسیر تعدد است. تاریخی که می‌خوانیم اگرچه متکی بر واقعیات است اما «امرِ واقع» نیست، بلکه قضاوت‌های پذیرفته‌شده است. پس بیایید بپذیریم که بخشی از مورخ جهلِ اوست. بنابراین انگار واقعیاتِ تاریخ نمی‌تواند خالص وجود داشته باشد، «واقعیات تاریخ همواره از مغزِ وقایع‌نگار ترشح می‌کند». البته این بدان معنا نیست که همه چیز وابسته به مورخ شود. پس، کار مورخ چیست؟ وضعیتِ مورخ بازتابی است از طبیعت انسان: مطلقاً غرقِ در محیط نیست اما از آن هم استقلالِ تام ندارد. «تاریخ کنش و واکنش مداوم مورخ و امور واقع است»
2. فرد و جامعه درهم‌تنیده‌اند. بنابراین نمی‌توان گفت تاریخ مطالعۀ افراد است (ابرمرد نیچه را در نظر آورید). مورخ اعمال کسانی را مطالعه نمی‌کند که در خلأ عمل می‌کنند. کشمکش میان فرد و جامعه در خودِ مورخ هم جاری است. مورخ هم فرد است و هم محصولی از اجتماع. بخشی از محصول اجتماع دیدن مورخ اینست که هر مورخی با منبع الهامی شروع به نگارش تاریخ می‌کند. اما بخش دیگرش هم اینست که مورخ در نتیجۀ چیزهایی پسِ ذهنش شروع می‌کند به نوشتن. ازاین‌رو گفته‌اند علاوه‌بر مطالعۀ مورخ محیط اجتماعی و تاریخی او را بررسی کنید. از میان تحلیل‌ها و نیمه‌تحلیل‌ها با دقت گذر کنید. هر جامعه‌ای صحنه‌ای از کشمکش‌های اجتماعی است، تاریخِ صحیح آنست که همۀ شواهد را در نظر آورد. ایزوله‌کردنِ یک فرد و دربارۀ او گفتن (مانند ابرمرد) کارِ مورخ نیست.

باشگاه کتابخوانی ازتا

1403/7/14

          یادداشت گلاره مهدوی درمورد کتاب «تاریخ چیست؟» در گروه کتابخوانی  «تاریخ ایران مدرن»:

پادشاه مستبد!رعیت بیچاره! استبداد شرقی! کلمات آشنایی هستند و تصویر آشناتری را برای‌مان می‌سازند: ایرانی با پادشاهان نالایق و مستبد!
اما آیا به راستی این تنها تصویر درست از ایران و تاریخش است؟پس «صدرا» از کدام شاه عباسی می‌گوید که با تمام قدرت و ابهت شاه عباس بودنش میان مردم راه می‌رفت و هنگامی که زمین‌داران اصفهان زمین‌های‌شان را به او‌ نفروختند، دست به خرید زمین‌های دیگری زد؟ کدام را باید باور کنیم؟ بهتر است سوالم را دقیق‌تر بپرسم پس “تاریخ چیست؟ “ برای جواب به این سوال ما سلامی کردیم به «ادوارد هلت کار»  بزرگوار و سری به کتابش زدیم و خواندیم که یک واقعه چگونه می‌تواند تاریخی شود، می‌تواند به شکل‌های مختلف خوانده و‌ تفسیر شود و همانا که فقط یک تفسیر درست نیست، هر چند که بعضی تفسیرها هم می‌توانند ناکافی یا گمراه‌کننده باشند. 
پس ما در (کلاس‌های تاریخ ایران مدرن ) سعی می‌کنیم  با  طرح سوالات جدید به خوانش‌های مختلف روی بیاوریم تا ایران را بار دیگر و از نو ببینیم و بخوانیم: کنشگری زنانش را ببینیم، با ایلات و عشایرش قدم بزنیم، با لوطی‌هایش چای بنوشیم، نوشته‌های روشنفکرانش را در مجلات و روزنامه‌ها بخوانیم و سفر کنیم در دل تاریخی که کمتر شنیده و کمتر به آن پرداخته شده. در این سفر حتی به بازخوانی آن "شاه مستبد" می‌پردازیم و از منابع مختلفی کمک می‌گیریم.