یادداشت‌های حامد هادیان (2)

          تواضع یک فیلسوف
 
کتاب زیستن با کتاب، برخلاف اسمش و رسمش که در ابتدای کتاب توسط نویسنده آمده است کتاب متواضعانه‌ای است. شما با یک فیلسوف طرفید که بدون ادعا خاطرات خود از کتاب‌ها را در کتابی گرد آورده است. دغدغه نویسنده کتاب و اندیشه سیاسی مسلمانان است و از لبنان تا آمریکا را برای این دغدغه جستجو کرده است و به عنوان یک استاد دانشگاه آهسته و پیوسته رفته است. از دیگر ویژگی‌های نویسنده به غیر از تواضع، اعتدال نویسنده است که جدای از اختلافات نظر فرقه‌های مختلف را بررسی کرده است. حتی تعصب عربی هم در کارش وجود ندارد. یعنی جایی اگر از تفکر اسلامی قرار است چیزی بیاورد، می‌آورد و حتی از آن تعریف می‌کند. اسلام برای او از عربیت جلوتر است. و در مقابل فلسفه غرب، آثار اسلامی به زبان عربی را مثال می‌آورد که بسیاری از آنها ایرانی هستند.
طریف خالدی نویسنده همزمان پر از پرسش است. از اینکه یک استاد دانشگاه چرا باید دنبال مقاله چاپ کردن باشد و این فشار کاری بی‌دلیل را تجربه کند تا اینکه آرمانشهر اسلامی که می‌گویند چه چیزی است؟ در این میان عجله ندارد که قضاوت کند و نظرات همه را در این زمینه می‌آورد. همه این‌ها از طریف خالدی شخصیت جذابی ساخته است که در سخنانش می‌توانید موضوعات روز در اندیشه اسلامی تا نویسندگان و شاعران گمنام اسلامی که در اینترنت هم به سختی پیدا می‌شوند را جست. خالدی اهل تملق هم نیست. یک جایی به راحتی می‌گوید که از فلان نویسنده و کتابش چیز ویژه‌ای دریافت نکرده است. همه این‌ها از سلیقه نویسنده است. جالب این که در سنت فکری ما از متفکران عربی خیلی خبری نیست. و چنین ترجمه‌هایی بسیار راهگشا هستند. در کنار همه این‌ها کشفیات جستجوگرانه نویسنده از گذشته، خواننده را سر ذوق می‌آورد.



        

          ویرانه احتمالی آینده
نزدیک صدسال می‌شود که فلسطین مسئله ذهنی بسیاری از مردم جهان است. آدم‌ها حتی اگر کاری برای آن نکنند. به این بحران قرن، فکر کرده‌اند. فطرت عدالت‌جویانه، آدم‌ها را مجبور می‌کند به اشغال یک کشور و اخراج ساکنینش فکر کنند. هر چند این ماجرا کم‌کم به موضوعی باسمه‌ای تبدیل شده باشد. در این میان هنرمندان فلسطینی هم به این موضوع فکر کرده‌اند. به این که چرا جهان به این موضوع فکر می‌کند ولی کاری برای آن نمی‌کند. یکی از متفکرانی که نقش موثری در این ماجرا داشته ادوارد سعید بوده که همراه محمود درویش چراغ این ماجرا را همیشه روشن نگاه داشته است.  مبارزه فلسطینی‌ها گاهی مسلحانه و گاهی مدنی بوده است. ادوارد سعید در تلاش‌های فکری خود به این نتیجه رسیده که لازم است ما فلسطینی‌ها را بیشتر بشناسیم. و فلسطینی‌ها فقط مبارزان مسلح حماس و فتح نیستند. فلسطین چیزی فرای عرفات هم هست. ادوارد سعید در این راه کتابی نوشته با عنوان «فراتر از واپسین آسمان». او با همکاری یک عکاس معروف سوییسی به نام ژان مور جلوه‌ای جدید از زندگی مردم فلسطین یعنی همان زندگی معمولی‌شان را ترسیم کرده است. سعید در دوران کودکی در فلسطین زندگی کرده و در بزرگسالی سفری کوتاه به آنجا داشته است و زوایای مختلف زندگی مردم را می‌شناسد. کتاب برای من یک شاهکار نبود ولی چیزهایی داشت که به خواندنش می‌ارزید. زمانی که سعید این کتاب را می‌نوشت. گروه‌های مسلح نمادی از فلسطین بودند ولی امروز با یاری شبکه‌های اجتماعی این تصویر شکسته شده است. خواندن این کتاب را به کسانی که ماجرای فلسطین هنوز ذهنشان را قلقلک می‌دهد می‌توان سفارش کرد و چیزهایی از این قوم آواره دانست که جدای از دین یعنی مسلمان بودن چه ظلمی به آنها رفته است. ادوارد سعید خودش مسیحی بود ولی ذهن بسیاری از مردم را به ماجرای فلسطین جلب کرد. ادوارد سعید همراه با عرفات کار سیاسی هم می‌کرد ولی بعد از صلح عرفات با اسراییل دست از حمایت وی برداشت و روشنگری را ارجح بر کار سیاسی در میان سیاستمداران دانست. 
به قول مترجم کتاب حامد شهیدیان، «به جرات می‌توان گفت که کتاب حاضر با هر آنچه تاکنون به زبان فارسی نگاشته شده متفاوت است. این تفاوت بیش و پیش از هر چیز در چشم‌انداز این کتاب با نوشته‌های دیگر است. کتاب‌های موجود به طور عمده یا از دیدگاه سیاسی نوشته شده‌اند یا به مسایل اقتصادی سیاسی فلسطین نظر دارند، اما دکتر سعید زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم فلسطین را بررسی کرده است.» این کتاب فرآورده تبعید است. درباره فلسطینی که هر ساختمانی در آن ویرانه احتمالی آینده است