یادداشت مسعود بربر

        «بازگشت چورب» دریچه‌ای به جهان نابوکوف
 
روح سرگردان جنگل‌های روسیه، قطاری که سرنوشت دو دلداده دیرین را رقم می‌زند، یک کوتوله‌ی عاشق، مردی که همسرش را در سفر ماه عسل به دلیل برق‌گرفتگی از دست داده، آرایشگری که یک «آشنا»ی دیرین زیر تیغش نشسته و پسرکی که در جمع بچه‌های فامیل بازی‌اش نمی‌دهند. این‌ها و جز این‌ها کتابی کوچک اما بسیار خواندنی از «بازگشت چورب» می‌سازند که جهان‌های داستانی بسیار متنوعی را پیش روی خواننده می‌گذارد. 

نابوکوف از نویسندگان بسیار مورد علاقه من است، اما اگر از من بپرسید ویژگی‌های بارز آثارش چیست به راحتی نمی‌توانم جواب بدهم. یعنی مثل همینگوی یا فاکنر نیست که بتوان یک شیوه روایی مشخص و یک تیپ شخصیتی غالب را به آثارش نسبت داد. همین اتفاقا از نقاط قوت اوست. چرا؟ چون شیوه روایی، نثر، و شخصیت را بسته به داستانی که می‌خواهد برایمان تعریف کند انتخاب می‌کند و به طرز عجیبی در تنوع بالایی از شیوه‌ها استادی نشان می‌دهد. 

مگر می‌شود پسرک عشق شطرنج در «دفاع لوژین»، پیرمرد گیج و نچسب «پنین» که حتی دستور زبان هم به درستی نمی‌داند و راوی خوش‌تیپ و زبان‌باز «لولیتا» را یک‌جا گرد هم آورد؟ یا نثر «ماری» و «خنده‌ در تاریکی» را؟ یا جهان داستانی «چیزهای شفاف» و «دعوت به مراسم گردن‌زنی» را؟ 

نکته بسیار جذاب در کتاب «بازگشت چورب» که مجموعه‌ای از ۱۰ داستان کوتاه نابوکوف است با ترجمه آبتین گلکار، همین است که تنوع بالایی از جهان داستانی نابوکوف را پیش روی خواننده می‌گذارد. به همین دلیل هم هست که اگر از من بپرسند برای آشنایی با نابوکوف از چه کتابی شروع کنم، بر خلاف قول رایج که بلافاصله «لولیتا» را یاد می‌کنند، من همین کتاب «بازگشت چورب» را معرفی خواهم کرد چرا که پیش‌نمونه خوبی از بسیاری شخصیت‌ها، نثرها، شیوه‌های روایی و جهان‌های داستانی نابوکوف در آن یکجا گرد هم آمده است.

در هر مروری یکی از چیزهایی که باید نوشت این است که این کتاب به درد چه کسی می‌خورد و به درد چه کسی نه؛ و برای این کتاب چنین پرسشی را به راستی دشوار می‌توان پاسخ گفت، چرا که هر کسی احتمالا سهم خود را از این کتاب برخواهد گرفت. جملات قصار دوست دارید؟ توصیف‌ها و تصویرهای به یادماندنی؟ خلسه‌ی اقامت و حضور در جهان دلچسب و شیرین داستانی؟ درگیری‌های درونی شخصیت؟ موقعیت‌های داستانی‌ای که آه از نهاد خواننده بلند کند؟ هیجان نفس‌گیر؟ دیگر چه؟ بنویسید از یک داستان چه می‌خواهید و به شما خواهم گفت نابوکوف در کدام داستانش شگفت‌زده‌تان خواهد کرد!

«بازگشت چورب» را، که مجموعه‌ای از داستان‌های نابوکوف است که عمدتا در آغازهای راه نویسندگی به زبان روسی نوشته بوده، آبتین گلکار به فارسی برگردانده و الحق که استادانه هم برگردانده و نشر چشمه در ۱۲۴ صفحه منتشر کرده است.