یادداشت

        تمام شد. یکی از مهم‌ترین متون کلاسیک را خواندم. بیشتر از هر چیزی شگفت‌زده و ذوق‌زده که متنی چنین قدیمی را با کمی سختی و تمرین می‌شد روان خواند. اینکه در تمام این سال‌ها ما هنوز از طریق زبان با گذشته در پیوند هستیم. و دوباره این شگفتی که وقتی حافظ یا رودکی یا فردوسی می‌خوانیم خیلی خیلی خیلی از ما دور هستند ولی حس تازگی دارند ومی‌توانیم ارتباط برقرار کنیم. 
اما دربارۀ خود کتاب دو نکته به ذهنم می‌رسد. اولین مورد بحث تاریخی کتاب است. بیهقی وسطِ وسط ماجرا است. انگار یک گوشه با دوربین نشسته و دارد حوادث را می‌نویسد. این شکل از روایت برای من خیلی جذاب بود. شخص سومی نبود که با پژوهش به این نکات رسیده باشد. قشنگ نوت گوشی‌اش را باز می‌کرده و روایات را هر روز می‌نوشته. من کتاب تاریخی قدیمی دیگری نخواندم که بدانم چقدر این ویژگی منحصر‌به‌‌فرد است اما واقعاً جالب بود. بیهقی وسط ماجرا است و دقیقاً می‌فهمی چرا این همه بی‌ثباتی در کشور بوده و چرا هیچ‌کس به حرف هیچ‌کس دیگر گوش نمی‌داده. قشنگ وسط نیرنگ و ماجراها هستی. 
اما مسئلۀ دوم نوع روایت بیهقی است. باز هم من آن قدر سواد ندارم که بدانم کتاب‌های آن دوران و حتی جلوتر چقدر در سبک نوشتاری و روایت شبیه بیهقی بود ولی چطور به این نوشتن رسیده؟ نوع روایتش خیلی هیجان‌انگیز است. خیلی زیاد و باورت نمی‌شود که موقع خواندن کتابی قدیمی یک‌هو از روی برگه بلند شوی و به فکر فرو روی. با نگرانی منتظر مرگ کسی باشی یا منتظر بمانی نامه‌ای برسد و از اخبار ولایات دیگر با خبر شوی. کتاب خیلی داستانی است و شاید برای همین هنوز برای ما هیجان‌انگیز است. 
یک عالمه جملات و لغاتی هم دارد که با نگاه کنونی واقعاً دل‌انگیز هستند. برای همین کتاب شیرین‌تر می‌شود. خواندن کتاب اصلاً ساده نبود. یک عالمه شخصیت و لغت و جملاتی که شاید معنایی ندارند و تو را از وسط کتاب ول می‌کنند. این بار که سراغ کتاب رفتم از یاسین حجازی کمک گرفتم که گفته بود خیلی درگیر اسم‌ها نشویم و واقعاً کمک‌کننده بود اما کمک اصلی را خود کتاب کرد.
فکر می‌کنم این نسخۀ دو جلدی سخن بهترین کتاب کلاسیکی است که برای امروز ما طراحی شده است. کاملِ کامل کامل. جلد اول متن خود بیهقی است اما مهم‌تر جلد دوم است. جملاتی که مشخص نیست را در جلد دوم معنایشان را می‌فهمیم اما مهم‌تر از آن تمام شخصیت‌ها را در جلد دوم توضیح داده. یعنی اگر حسن‌نامی را وسط کتاب پیدا می‌کنیم لازم نیست با خودمان بگردیم که بود! با مراجعه به جلد دوم قصه‌اش را می‌فهمیم. دربارۀ تمام شهرها هم این اتفاق افتاده و مهم‌تر از همه نقشه‌ای که برای آن دوران است و من چند باری همراه مسعود از روی نقشه سفر کردم و دقیقاً می‌دانستم کجا هستم. کتاب لغات مهم و  سخت را معنی نکرده اما انتهای جلد دوم آورده است. ای کاش این کار را هم می‌کرد که عالی در عالی بود. 
در نهایت فکر می‌کنم تجربۀ بیهقی بدون این دو جلد این قدر شیرین و ساده نبود.