یادداشت نعیمک

        «بهشت» سخت‌ترین بخش سه‌گانۀ کمدی الهی است. در اینجا هم دانته حلقه به حلقه عروج می‌کند و با آدم‌های مختلفی روبرو می‌شود و هر حلقه هم به دلایل حضور آن‌ها گوش می‌دهد. یعنی مثل دو کتاب دیگر متوجه می‌شویم آدم‌هایی با چه ویژگی‌هایی در بهشت سکنی دارند. اما بخش سخت ماجرا صحبت‌های بین دانته و افراد مختلف است که بیشتر حول و حوش دین مسیحیت می‌پردازد یا به مشکلات کلیسا و جامعۀ آن روزگار پرداخته. این بخش‌ها برای خواننده می‌توانند خسته‌کننده باشند چون تقریباً هیچ درکی از آن‌ها نداریم و پیشنهاد می‌کنم این بخش را بدون عجله بخوانیم. توضیحات شفا در اول هر بخش و در پانویس‌ها باعث می‌شود که خیلی راحت‌تر با این فضا ارتباط برقرار کنیم اما به دلیل همین پیچیدگی پانویس‌ها تقریباً به اندازۀ خود متن کتاب هستند.
شخصیت بئاتریچه هم مثل ویرژیل در این بخش همراه دانته است و همواره نگاه دانته به او است. اینکه در تمام راه دانته همراهی داشته که دلگرمی او بوده و در سختی‌ها به او کمک می‌کرده بسیار جالب است چون اغلب یک آدم یکه‌وتنها به سفرهای این‌چنینی (آفاق و انفس) می‌رود و هر دو یار دانته مسائل بسیاری را برای مای خواننده حل می‌کنند و حسی از واقعی بودن به کتاب می‌دهد.