یادداشت سعید بیگی

        این کتاب را در نمایشگاه کتاب سال 1375 خریدم و هنگام بازگشت دوستی آن را دید و گرفت تا نگاهی بدان بیندازد.
او فراموش کرد کتاب را بازگرداند و من هم به کل از یاد بردم. به خانه که رسیدم، هرچه بین کتاب‌ها گشتم، اثری از آن نبود و فکر کردم که کتاب را نخریده‌ام.
سال بعد باز هم با همان دوستان، به نمایشگاه کتاب رفتیم و من کتاب را دیدم و گفتم چرا سال قبل آن را نخریدم؟
دوستم گفت: «کتاب را پارسال خریدی و من آن را به خانه برده بودم و فراموش کردم بگویم، کتابت میهمان ماست». 
و من کتاب را دوباره خریدم و این بار اما، آن را به امانت ندادم تا بخوانمش.
کتاب مجموعه‌ای از مقالات چند شرق‌شناس در بارۀ «نهضت قرامطه» است که دکتر یعقوب آژند، آنها را انتخاب و ترجمه کرده است. 
این کتاب در 116 صفحه در قطع وزیری و در موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل منتشر شده است.
دکتر آژند بیان می‌کند که در کشور ما در بارۀ «قرامطه» و «قرمطیان» تحقیق جامع و درستی صورت نگرفته و تنها چند مقالۀ قابل تامل و ارزشمند در این باب منتشر شده است.
اما شرق‌شناسان اروپایی در این زمینه کتاب‌ها، مقالات و تحقیقات زیادی انجام داده و آنها را منتشر کرده‌اند.
ایشان در مقدمه‌ای بیست صفحه‌ای، نگاهی کوتاه به چگونگی شکل‌گیری و انشعاب «قرامطه» از «اسماعیلیان» و «باطنیان» و روابط آنها با یکدیگر انداخته و مقالات را در ادامه آورده است. 
دکتر آژند از بین این منابع، 4 مقاله از: « 1. ساموئل میکلوس استرن (مجارستانی)     2. ویلفرد فردیناند مادلونگ (آلمانی)     3. م. ی. دخویه (هلندی)     4. لویی ماسینیون (فرانسوی)» آورده و مقالات و کارهای آنان را به صورت مختصر ارزیابی نموده است.
و در پایان چند صفحه از دو اثر مهم و همزمان با قرمطیان؛ یکی «سفرنامۀ ناصر خسرو» و دیگری «صوره الارض ابن حوقل»، به عنوان شاهد و نمونۀ دست اول از منابع آورده است.
نثر کتاب روان و خوشخوان است، اما حروفچینی (فونت) نوشته‌ها زیبا نیست و خواندن را کمی دشوار ساخته است.
نمونۀ نثر کتاب: «... قرمطیان و اسماعیلیان را اعتقاد بر این بود که هر چیزی ظاهر و باطنی دارد. آیات قرآنی نیز دارای معانی ظاهری و باطنی می‌باشد. 
معنی ظاهری آن را هر کسی که سواد خواندن داشته باشد، می تواند درک کند. ولی معنی باطنی آن خاص آنهایی است که وارد آئین اسماعیلی می‌شوند. 
آنها ورود به آئین اسماعیلی را «بلاغ» می‌گفتند. 
آنان معتقد بودند که باطن ادیان یکی است و هر پیامبری که شریعتی آورده، فقط ظاهر دین را تغییر داده و باطن آن تغییر نیافتنی است. 
از این روی اسماعیلیان را «باطنیه» نیز می‌نامیدند. ...»