یادداشت محمدامین محب‌علی

                «هفت نظریه در باب دین» نوشته دانیل پالس استاد مطالعات ادیان دانشگاه میامی‌ست.
پالس در این کتاب نگاهی به هفت رویکرد مهم به دین دارد. او در این به سراغ برجسته‌ترین نماینده هر رویکرد می‌رود و بر اساس مهمترین آثار آن نویسنده به بررسی، تحلیل و سپس نقد آن رویکرد می‌پردازد.
نمایندگان این رویکردها به ترتیب عبارتند از:
۱. تایلور و فریزر
۲. زیگموند فروید
۳. امیل دورکهایم
۴. کارل مارکس
۵. میرچا الیاده
۶. ایوانز-پریچارد
۷. کلیفورد گیرتز
هرچند کتاب در ظاهر به عنوان درآمدی بر این رویکردهای مختلف به حساب می‌آید، صورت‌بندی دقیق پالس در بیان هر رویکرد و نکته‌سنجی‌های موشکافانه‌ او در نقد هر رویکرد اثر را فراتر از یک معرفی و مقدمه صرف کرده‌است.
با مطالعه این کتاب خواننده با مهمترین رویکردهای معاصر به دین آشنا می‌شود و نقاط قوت و ضعف هر رویکرد را درمی‌یابد. گستره مطالعات پالس (که از منابع هر بخش به خوبی پیداست) و نگاه منصفانه او ارزش اثر را دوچندان می‌کند. دو فصل آخر کتاب که به دیدگاه ایوانز-پریچارد و کلیفورد گیرتز می‌پردازند از معدود متون فارسی‌ست که به این دو دیدگاه می‌پردازد و از نظر من بسیار جذاب است. (البته این نکته مربوط به چند سال پیش است که این مرور را نوشتم، الان شرایط در مورد گیرتز متفاوت شده است)
پالس بعدا دو ویراست دیگر از این اثر با عنوان «هشت نظریه در باب دین» و «نه نظریه در باب دین» نگاشت و در ویراست آخر دیدگاه ماکس وبر و ویلیام جمیز را نیز اضافه کرد.
 اما در مورد ترجمه باید گفت که به نظر می‌رسد مترجم آنچنان که باید از پس ترجمه کار برنیامده‌‌است. مواردی از اصلاحات نه چندان پیچیده تخصصی درست ترجمه نشده‌اند و برخی جملات بسیار مبهم هستند. همچنین پانویس‌های اثر ترجمه نشده‌اند و صرفا به همان زبان اصلی در پایان هر فصل آمده‌اند. علاوه بر نقد‌های نویسنده بر هر رویکرد جناب نویسنده هم نقدی را در هر بخش اضافه کرده‌اند که مایه چندانی ندارد. با وجود این نکات همچنان مطالعه این ترجمه را توصیه می‌کنم.
«هفت نظریه در باب دین» را آقای محمدعزیز بختیاری ترجمه و انتشارات موسسه‌ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (موسسه آقای مصباح) منتشر کرده است.
پ.ن: در مورد صفحه‌آرایی و طراحی جلد و چاپ و... هم چیزی نگویم بهتر است!