یادداشت فاطمه امیری پری

                دکتر فریدون آدمیت در ادامه سیر مطالعاتی خود در خصوص جریان روشنفکری در دوره قاجار و شناخت شیوه تفکر نواندیشان این عصر و در نتیجه تحولات فکر سیاسی نظام کهن ایران _که ماحصل آن انقلاب مشروطه است_ به سراغ بررسی اندیشه متفکران اجتماعی و روشن اندیشان این دوره رفته است. از جمله این افراد، میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزیست. طالبوف از روشنفکران پیش از مشروطه به شمار می آید که در سالخوردگی، حرکت مشروطه خواهی را دید و درک کرد. وی از پیروان اصالت عقل و فلسفه تجربی و معتقد به قانون ترقی و تحول تکاملی است. تاکید طالبوف بر روی آزادی و حکومت قانون و قائل به لیبرالیسم سیاسی، دموکراسی اجتماعی به جهت تاسیس و برپایی نظام دموکراسی است و در این نظام معتقد به حکومت نخبگان و اهل دانش و فکر است. علاوه بر این، وی طرفدار حاکمیت ملی و حق ملل در تعیین سرنوشت خویش است. نکته مهم در افکار طالبوف آن است که آرای وی را باید در ربط با حوادث زمانه و مسائل سیاسی و اجتماعی زمان خودش مورد مطالعه و سنجش قرار داد و جز این، امکان شناخت صحیح و منطقی آن امکان پذیر نیست.  آدمیت تلاش کرده که این کتاب را برپایه آثار طالبوف به رشته تحریر درآورد و بنابراین در کتاب خود به منظور آشنایی با شخصیت میرزا عبدالرحیم، به بررسی زندگانی وی پرداخته و سپس دیدگاه های سیاسی، اجتماعی و انتقادی او را در خصوص جامعه آن روز ایران مطرح نموده است. این کتاب برای شناخت اندیشه های یکی از مهمترین نواندیشان دوره قاجار که اثر تفکرش پس از زمانه او، مورد تجزیه، تحلیل و مداقه قرار گرفت، حائز اهمیت است.