مرثیه، در اصطلاح ادبی، شعری است که در سوگ و وصف کسی سروده می‌شود. بیش از کسان دیگر، مرثیه‌‌ی سعدی در رثای واپسین خلیفه‌ی عباسی، مرثیه‌ی خاقانی و مرثیه‌ی حافظ هر دو سوگ فرزند و مرثیه‌ی رودکی در سوگ شهید بلخی در پهنه‌ی ادبیات فارسی شهره‌اند و می‌درخشند. و اما ویژگی این دفتر آن است که به پدیده‌ای مهم در تاریخ ادبیات فارسی پرداخته و هم‌چون دفتر یازدهم، نمونه‌ی غزل فارسی، کوشیده است سیر مرثیه‌گویی و انواع آن را در این تاریخ پی گرفته و نشان دهد. این دفتر، از بهترین گزیده‌های این مجموعه است؛ با مقدمه‌ای مختصر در تاریخ مرثیه‌گویی به قلم ابوالقاسم رادفر، استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبیات، که هم مخاطب عام را با مرثیه و مرثیه‌سرایی آشنا می‌کند و هم مخاطب حرفه‌ای ادبیات را کار ‌آید. ترتیبِ کارِ ادامه‌یِ کتاب بدین شرح است که از رودکیِ آدم‌الشّعرا تا واپسین سراینده‌ی کلاسیک شعر فارسی، ملک‌الشّعرای بهار، نمونه‌هایی چند از مراثی، به ترتیبِ تاریخیِ شاعران، آورده شده و طبق روال این مجموعه توضیحات و حواشی مورد نیاز به آن افزوده شده است. هم‌چنین پیش از رسیدن به مرثیه‌ی هر شاعر، در شناسان او چند سطری از منابع مرسوم ادبیات کهن ذکر شده که برای مخاطبان راهگشاست.