یادداشت محمدحسین معصومی

        به نام خدای مهربان
این کتاب یکی از کتاب های پر سر و صدای چند ساله اخیر بوده به خصوص در بخش لیبرالی مرتبط با نظام سیاسی فعلی...
کتابی خواندنی که  تا حدی پشیمون شدم از خریدنش!(صفت خواندنی نخواندنی رو میشه بهش داد)
(آشکارترین چیزی که باعث تعجب من شد این بود که در صفحات اول کتاب، این مطالب به افرادی مثل موسی غنی نژاد تقدیم شده بود.)
کتاب در بحث ترجمه یکی از بهترین کتاب هایی بوده که روان و خوب هست. 
(ولی یه اسپویل خیلی کوتاه و خلاصه کل کتاب رو کامل میشه در دو مقدمه مترجم ها دید! اینجور هم میتونم بگم.اگر مقدمه ها به دستتون رسید میتونید بخونید و کتاب رو خوانده شده فرض کنید! و برید پی کنکاش و تحقیق و نقد کتاب)
در آغاز مطالب جالب و تازگی خاصی داره،شروعی که کمتر کسی با این عینک بهش نگاه انداخته.
مشکل بزرگی که در این بخش وجود داره اینه که مقداری در روایت خطی تاریخ دچار اشکال میشه خواننده.مقداری مطالب پیوستگی نداره و مدام باید خواننده توجه بکنه الان داره کجای تاریخ رو میخونه. 
گذشته عربستان و خانواده و اطرافیان پیامبر شرح داده میشه و حتی شکل و دلیل ازدواج با حضرت خدیجه رو با فعالیت های اقتصادی ربط میده(بر اساس یک دیدار تجاری بوده و خدیجه یکی از بزرگترین سرمایه دارها بوده)
مقداری از ستون و پی ریزی تاریخی اقتصادی اون جامعه و پیامبر رو بررسی و شرح میده و به رویکردهای عملی پیامبر (ص) میرسه.
در این بخش تحلیل نهایی جالب توجه وقتی هست که  حتی تحریم شدید پیامبر (شعب ابی طالب) رنگ و بوی اقتصادی و تجاری میگیره و نویسنده با تحلیل های مالی و مذاکره اقتصادی به این قضیه نگاه میکنه ولی رد کردن پیشنهادهای ابوسفیان رو توسط پیامبر رو هیچ توجیحی نمیکنه!
دو مطلب مهم زکات و جزیه بعد از رفتن پیامبر یه مدینه مطالب و ابداعات پیامبر دونسته میشه.
بحت صدقه رو برگرفته از آیین یهودی های ساکن در مدینه میدونه که پیامبر با آشنایی از اقدامات قبلی بنی هاشم ،سیستم زکات دهی تعیین میکنه  و دو در آمد جامعه اسلامی ناشی از زکات در راه خدا و جزیه توسط غیر مسلمانان در میاد.
(که البته بعدا در کشورهایی مثل یمن و بحرین بعد فوت پیامبر این پیمان ها نقض میشه چون اون مردم دوست داشتن این مالیات ها در کشور خودشون هزینه بشه)
از اینجا به بعد داستان قبل و بعد پیامبر حدودا در 120 صفحه تمام میشه.
در بخش جانشینی وارد فاز دیگه ای بیان تاریخی میشه که فارغ از بیان های عقیدتی و مذهبی ، مطالبی مثل املاک پیامبر(خاصه قضیه فدک در مورد حضرت فاطمه س ) و اخلاق مقداری تند ابوبکر و اجباری شدن پرداخت زکات.
در مورد عمر صحبت های طولانی تر و مثبت تری در کتاب داده میشه، از عمل به توصیه امام علی در مورد کم کردن حقوق فردی عمر و اموال فوق زیاد رسیده از کشورگشایی ها و رسیدگی شدید به صورت حساب های مالی همه مقام ها و مردم  تا بزرگ تر شدن دولت و ایجاد یکسری شورا و تخصص اداری.
ابداعات مالیات بر زمین،خزانه دولتی و طرح مستمری دولتی رو از عمر میدونه.
(عجیب در این بخش اینه که صریحا نویسنده میگه مالیات از روم باستان و دیوان (بیت المال) از ایرانی ها نشات گرفته ولی باز هم اون ها رو منحصر به عمر میدونه)
مهم ترین ابداع که تاکید روش داره بحث مستمری و یکسری حقوق دولتی به مردم هست که سیستم پرداخت به خصوص داره(این نکته تاریخی یه پیچش تاریخی بزرگ هست که داوو فیرحی روش بحث ها داره)
سیستمی که که این پرداخت از عایشه که بالاترین حقوق رو داشته(زن های دیگر پیامبر کمتر میگرفتن) تا نوزاد ها در برگفته میشده و نکته و تبصره خاصش مقدار پرداختی بر اساس زمان اسلام اوردن و شرکت در جنگ ها بوده.
بعد به عثمان میرسه که نویسنده واضحا بر ضدش صحبت میکنه و شمشیر نقدش تند تر میشه به خاطر یکسری پارتی بازی و استفاده نادرست از اموال( مثل بخشش های خیلی زیاد و بی رویه به دوستان و هدیه زمین ) و تضادهای زیاد عملی و عدالتی عثمان و نارضایتی مردم.
و در نهایت حضرت علی ع که در تحلیل نویسنده برگشت به سنت ساده زیستی پیامبر و در کنارش دموکراتیک عمل کردن امام علی و ملغی کردن انتصابات خلفای قبلی سه نکته مهم این دوران هستن.

در ادامه کتاب صرفا یکسری روایت تاریخی هست (از انتقال حکومت به شام و اقدامات ابن زبیر)و عملا کتاب برای من و اهداف مطالعه من تموم شده  چون مطالب خاصی هم اصلا نداره حتی از دید اقتصادی و انگار قرار بوده صرفا یه مطالبی گفته بشه و یه مقداری هم ارتباط برقرار کنه با اقتصاد.

تیر آخر و صحبت آخر نویسنده ( در کنار اینکه پیامبر و خلفای راشدین رو همگی در یک دسته بندی از نظر مالی و رفتاری و غایت نگری تلقی میکنه) سه مطلب هست.
1.اختصاص زمین فتح شده به حکومت2.دیوان سالاری اداری 3. منطقه بزرگ و ارتباط تجاری 

و در نهایت به سخنان محمد باقر صدر و فافانی در مورد مطابقت سرمایه داری در ریشه با اسلام صدر اسلام.

در کنار اینکه هنوزم از بیان تاریخ و نگاه نویسنده عصبانی هستم به نکات مهمی که به نظرم رسیدن اشاره میکنم.
1.نگاه شدید ماتریالیستی نویسنده: نویسنده خودش عملا بیان میکنه که پیامبر فرستاده خداست و قرار هست بر ایجاد یک دین نو و گذر از سنت های پوسیده و منفی گذشته ولی انگار خودش متوجه نشده معنی دین دقیقا یعنی چی! ابعاد اسلام رو صرفا در حد متن و تاریخ اطلاع داره و حتی در همون بیان تاریخ(که یکسری سوگیری و اشتباه دارن) هم اساسا سیره اصلی و هدف اصلی رو نادیده گرفته
2.در مورد غزوه ها و توجیح تاریخ دچار اشکال هست و اساسا یکسری برداشت و توجیح میاره برای بیان هدف مالی و اقتصادی خودش.به بیان دیگر کمبود منطق کافی در روایت تاریخی دیده میشه.
3.کتاب حتما و حتما نیاز داره که قبلش یکسری مطالعه داشته باشیم تا احیانا دچار خطای شناختی نشیم(این نکته اغلب برای کسانی است که یا تازه وارد مطالعه اسلام شدن و یا خدایی نکرده دچار دگم اندیشی میخوان بشن در مطالب)
4.(مرتبط با 1 و 2).نکته مثبت نویسنده موضوع کتاب هست.یعنی اگر عنوان کتاب مثلا تاریخ اسلام و پول بود شاید اصلا چنین بازخوردی نمیگرفت! ولی با عنوان سرمایه داری جذب مخاطب صورت گرفته و ازش استقبال شده.دغدغه کهلر درسته.به خصوص که در کتاب ها و یا حداقل در بین کف جامعه و یا حتی نخبگان ازش سر و صدا و صحبت زیادی دیده نمیشه. ولی این خلا و مشکل و دغدغه نویسنده باعث شده که از هول حلیم افتاده تو دیگ! به جد اگر قرار بود این موضوع گسترش پیدا بکنه شاید یک کتاب سه جلدی ازش در میومد ولی یا نویسنده نخواسته و دید صرفا نقلی به قضایا خواسته جلو بره و یا به خاطر عدم مسلمان بودن یکسری مطالب عمیق رو نادیده گرفته و یا ترکیبی از هر دو.

نکته جالب توجه که به ذهن من رسیده اینه: نگاه نویسنده لیبرالی هست ولی دقیقا داره مثل مارکس فکر و حتی عمل میکنه!(در کتاب هم یکی دو بار به مارکس و نگاهش به دین اشاره شد) یعنی دقیقا مثل مارکس مسائل رو اول از اقتصاد نگاه میکنه و بعد میاد به مطالب و رویه های بالاتر و رویی تر.
همین باعث میشه پیامبر دیگه پیامبر نباشه در این کتاب.پیامبر شده یک سرمایه دار دین دار نه یک دین دار سرمایه دار.

توصیه من این هست نیازی به خرید کتاب فیزیکی ندارید.من حقیقتا ذوق زیادی برای این کتاب داشتم ولی با وجود نکته برداری از اون نتونستم راضی کتاب رو ببندم.
گرچه ایشالا مطالعات من در این باب به همینجا ختم نمیشه .
موفق باشید