یادداشت

        و بعد نوبت آلمان بود و ادبیات عصر روشنگری و برای این کار کی بهتر از لسینگ نازنین؟ آدم‌های کمی در دنیای ادبیات و تمدن و فرهنگ شاید پیدا بشوند که آثارشان آینۀ تمام‌نمای طرز تفکرشان باشد و لسینگ نازنین بدون شک یکی از آن معدود انسان‌هاست. «ناتان خردمند» شاید برای ما حرف چندان جدیدی نداشته باشد، اما با در نظر گرفتن بستر زمانی‌اش و البته با توجه به وضع اجتماعی و سیاسی فعلی سرزمین خودمان و حتی دنیا، اتفاقاً خواندنش شاید بسیار هم واجب باشد. لسینگ شاید خیلی رو بازی می‌کند و لقمه‌ها را حاضر و آماده در دهان مخاطب می‌گذارد. اما وقتی پای مسائل مهمی مانند رواداری مذهبی در میان است، شاید واقعاً باید همین‌قدر رک و راست و صادق بود. اعتراف می‌کنم که این نمایشنامه از نظر هنری شاید برایم آن‌قدر ارزشمند نبود، اما از نظر معنایی و اثرگذاری به‌نظرم اثر بسیار مهمی است. کاش می‌شد آلمانی‌اش را بخوانم. می‌دانم زبان ادبی لسینگ بی‌نظیر است و البته با ترجمۀ فوق‌العادۀ علی‌اصغر حداد تا حد خوبی در فارسی هم این زیبایی ادبی بازتاب یافته بود.