یادداشت ماهنامه‌ی شهر کتاب
1400/9/3
این کتاب اثری است که برخلاف عنوانش تجزیه و تحلیلی در مورد ردیف و بنیان‌هایش به دست نمی‌دهد و با رویکردی قدیمی صرفاً برداشت‌های دروه‌ی جوانی مؤلف را نسبت به ردیف بازمی‌نمایاند و نشانی از یافته‌های اخیر در حوزه‌ی ردیف و موسیقی ایرانی ندارد. موسیقی‌شناسان ایرانی، در گذشته، رسالات قدیمی را مدنظر قرار می‌‌دادند، اما به جز برخی شباهت‌های اسمی معمولاً در کارهایشان چیزی که متن رسالات را به عمل موسیقایی امروز وصل کند وجود نداشت. چنین ارتباطی شاید با مدنظر قرار دادن موسیقی کشورهای هم‌جوار که در آن‌ها سنت موسیقایی هم‌چون جغرافیای امروز ایران منقطع نبوده می‌توانست محقق شود. کتاب یادشده کماکان به‌سیاق گذشتگان صرفاً به بیان اسامی نغمات ذکرشده در رسالات قدیمی می‌پردازد. گذشته از عبارات مبهمی هم‌چون «شعبات بیست‌وچهارگانه» و «آوازات سته» و...، که امروزه هیچ عینیت صریح و متقنی در موسیقی ایران ندارند، باقی اسامی گوشه‌ها و مقام‌ها نیز کمک چندانی در فهم ارتباط مقام‌ها و فلسفه‌ی چینش ردیف نمی‌کنند. کتاب بعد از طرح چند تقسیم‌بندی از نغمات مندرج در رسالات قدیمی، یک‌باره با نگاهی استاتیک توضیحاتی درمورد ردیف به شکلی که امروزه در دست ماست ارائه می‌دهد و جای حلقه‌ی واصل این دو بحث (خاستگاه شکل‌گیری دستگاه‌ها و تغییراتی که در تلقی از مقام‌ها و گوشه‌ها در طی زمان شده) در کتاب خالی است. تبیین مفاهیمی هم‌چون مقام، دستگاه، گام و... در چنین حلقه‌ی واصلی می‌بایست صورت می‌گرفت. در فقدان چنین مباحثی، عنوان فصل‌های کتاب نیز بر گنگی این مفاهیم می‌افزاید: برای نمونه، «دستگاه یا مقام سه‌گاه»، درحالی‌که دستگاه سه‌گاه مفهومی کاملاً متفاوت با مقام سه‌گاه است. هم‌چنین در جای جای کتاب، به‌سیاق نظریات علی‌نقی وزیری، روح‌الله خالقی، مرتضی حنانه و دیگران، صحبت از گام در موسیقی ایرانی است، مانند گام ابوعطا، گام شور و...؛ درحالی‌که، امروزه و در پی پژوهش‌هایی تازه می‌‌دانیم موسیقی ایرانی فاقد چیزی است که بتوان آن را گام نامید و ردیف متشکل از مدها یا مقام‌هایی است که طبق یک اندیشه و زیبایی‌شناسیِ مشخص و تبیین‌شده چیده شده‌‌اند.
ماهنامه‌ی «شهر کتاب»، سال یکم، شماره‌ی چهارم.
2
(0/1000)
نظرات
تاکنون نظری ثبت نشده است.