یادداشت سید حسین مرکبی
1400/11/13
این جلد، بر خلاف ۹ جلد قبل، به ترتیب تاریخ نیست و موضوعی است. از این جلد ۶۳۱ فیش تفسیری برداشتم. بیشتر از همهی مجلدات قبل. ویژگی دیگر این جلد آن است که تاریخ این گفتارهای تفسیری مشخص نیست. با توجه به محتوای ۱۱ جلدی که تا امروز مطالعه کردهام، حدس میزنم این سخنرانیها در دههی ۶۰ میلادی ایراد شدهاند یعنی در نیمهی اول حضور امام صدر در لبنان. با مطالعهی این جلد کلکسیون تصادهای تفسیریام کامل شد. تفسیر ایشان شامل ظاهریترین و ساینتیفیکترین نمونهها تا شاعرانهترین و عارفانهترین برداشتها میشود. این موضوع وقتی حادتر میشود که این دو روش دربارهی یک آیهی واحد به کار گرفته میشوند. مثلا ایشان یک بار میگوید:«سبحان الذی اسری بعبده لیلا» دلیلی است بر معراج جسمانی چون روح لیل و نهار ندارد. و همایشان در جای دیگری میگوید:«سبحان الذی اسری بعبده» فی لیل البشریة المظلمة «الی المسجد الحرام الی المسجد الاقصی» یعنی لیل را صفت روح میگیرد و به عبارتی همهی مرزهای متداول کلامی و سنتی و ظاهرگرایی را پشت سر میگذارد. مفاهیم عجیبی در این جلد وجود داشت. تصریحاتی مبنی بر اینکه: خداوند درون ماست. و طبیعتا با انحلال دوگانهی انسان/خدا که در سرتاسر اندیشهی امام موسی صدر وجود دارد، دوگانهی قول بشر/خدا نیز خود به خود منحل میشود. و در این باره نیز در این جلد، تصریح هست. همچنین یکی دیگر از نتایج انحلال این دوگانه آن است که امام صدر، وعدههایی را که فاعلش خداست، به مردم نسبت میدهد. مثلا در جایی میگوید:«نار الله الموقدة» یعنی خداوند ستمکاران را در آتش خشم مردم کیفر میدهد. همچنین ایشان، همپا با شواهد متعددی که در میراث اسلامی وجود دارد، خانهی خداوند را قلب انسان میداند و حرمت نهادن به انسان را غایت حرمت نهادن به مساجد میشمارد. ایشان همچنین میگوید: ذکر الله همان ذکر حفظ انسانیت انسان است. این جلد مرا مجبور کرد به کیفیت و کمیت یادداشتهایم بیافزایم. بدون شک یکی از فربهترین تحقیقاتی که میشود در آثار امام صدر انجام داد، انسانگرایی در خوانش وی از اسلام است. امام موسی صدر بدون شک یک گذار تفسیری و اندیشهای را تجربه کرده؛ گذاری از اسلام مدرسی و کلامی و فقهی و شیعی و قمی به اصیلترین معنای آن که در اوج دوران بروجردی و محقق داماد و طباطبائی رقم میخورد، به اسلام نامدرسی و ناکلامی و نافقهی و ناشیعی و ناقمی که تنها نمایندهی آن تا امروز خود گمشدهاش است. و در این گذار، تنها دلگرمی او، متن انسانی/الهی قرآن بوده است.
1
(0/1000)
نظرات
تاکنون نظری ثبت نشده است.