یادداشت Navid Kalahroudi

                جلد اول از واپسین اثر داود فیرحی بررسی سیر تحول مفهوم قانون در مقطعی مهم از تاریخ ایران است. واژه ای که او سرگذشت و سیر تطور آن را از عهد صفوی تا انقلاب مشروطه( در جلد اول) مورد بررسی قرار می دهد. به نظر می رسد که در این دوره مهم در تاریخ ایران به تدریج قانون به محور مناقشاتی تبدیل می شود که هنوز هم ادامه دارند. فیرحی دولت صفوی را آغاز روند زوال سنت می داند و معتقد است هر چه این زوال تداوم پیدا می کند بحران نیز در جامعه بیشتر می شود و در نهایت در نقطه ای کلیدی که همانا شکست ایران از روسیه در عهد قاجار است ضرورت بازسازی دولت بیش از پیش بر روشنفکران و درباریان و حتی خود شاه عیان می گردد. موقعیت قانون در همه این سالها مدام در حال قبض و بسط است و هر پرسشی از قانون با پرسش های دیگری در مورد نوع حکومت، نسبت خود با قانون و خویشتن امروزین ایرانی و اینکه بالاخره جایگاه شاه بالاتر است یا مجتهد دینی همراه است. نویسنده معتقد است به تدریج نظمی جدید در الهیات سیاسیِ حکومت داری در ایران شکل می گیرد که وزن و نقش شریعت را برجسته تر می سازد. او در سراسر کتاب همچون یک راوی کوشش می کند نشان دهد که قانون چگونه فهمیده میشد و در گذر زمان فهم از آن چه تغییری پیدا کرد. از نظر او مفهوم قانون چند دوره را طی کرده است که به ترتیب حکمرانی سنتی، شکل گیری بحران، فروپاشی نظم قدیم، نبود چشم انداز جدید، ایده سلطنت مستقل، ورود به عصر تنظیمات، انقلاب مشروطه و جمهوری اسلامی را شامل میشود.
 دنبال کردن داستان قانون به ما نشان می دهد که چگونه نظم امیرکبیر و تلاش او برای کنترل امور شکست خورد، چطور تلاش های میرزای سپهسالار نیز علی رغم محبوبیتش نزد شاه در نهایت ناکام ماند، چطور مجلسی مشورتی اما خالی از محتوا توسط خود شاه تاسیس شد و مهم تر از همه چطور شاه در نهایت در میان انتخاب سلطنت مطلقه با دولتی منظم گیر کرد و در نهایت استبداد را پذیرفت و اینکه چگونه بحران به حدی رسید که دیگر آن نظم قدیم کارگر نبود و حکومت مجبور شد به تدریج به سمت مشروطه حرکت نماید. کتاب عملا بر پایه روایت و نقل قول های متعدد فیرحی از رسائل و نوشته های مهم عصر صفوی تا مشروطه بنا شده است. فیرحی در طول کتاب تلاش می کند تا به زعم خودش نشان دهد چگونه نقش علما و خوانشی نو از اسلام پر رنگ و نگرش شاهنشاهی و الهیات سلطنت به حاشیه رانده می شود و به بیان خودش در سر کلاسها ناصرالدین شاه خود را فراش بافی شریعت معرفی می کند‌ و ... 

#فیرحی
#داود_فیرحی
#قانون
#مشروطه
#شریعت
#سلطنت