وجدان بیدار
ظهور نهضت مارتین لوتر در قیام علیه استبداد کلیسا در تمام اروپا به یک شکل صورت نپذیرفت و عکس العمل های هم کیشان او در مواجهه با خلأیی که با در هم کوبیدن دستگاه پاپ ایجاد شده بود یکسان نبود. 
به ژنو می رویم، شهری که کالوَن جوان را به عنوان مشاور مذهبی برگزیده و حالا این طلبه جوان است که می خواهد به هرقیمتی شده از این بی نظمی و آشوب اعتقادی، سیستم الهی نظام مند و همه گیر برپا کند.
کالوَن این مهم را بوسیله برداشت  یکسان و تخطئه فهم های متعدد و پویا از کتاب مقدس به انجام می رساند. (اهالی دانش های زبانی دریاب اند دعوای هرمنوتیک-ثبات کلام و مراد کاتب را...!)
تلاش های  مثال زدنی مالون در راه استقرار نظامش ستودنی است اما وقتی این دویدن ها و گوشه گیری از متن جامعه به ایجاد توقعات غیر واقعی و خیالی از مردم معمولی تبدیل شود نتیجه فاجعه بار و کاریکاتوری خواهد بود.

هرچند در این اثر "آرمان خواهی" بواسطه زندگی دیکتاتوری مذهب نشان به نام کالوَن در هم کوبیده می شود و نویسنده به نوعی مبلغ نوعی تسامح و اعتدال است که به زعم بنده شاید همان آشوب پس از تبعید کالوَن را نتیجه دهد و در کل مذمت و بدگویی از "تعصبات دین خوانده" به ترسیم نظامی جایگزین و فهمی آلترناتیو نمی انجامد. 

هرچه مطلب را بالا و پایین می کنم نمی توان از ذکر این نکته بگذرم که می شود سطور این کتاب و نظایرش را چند جور خواند: 
-از کالون بخوانی و با سرعت نور او و خصوصیاتش را تطبیق بدهی به هر شخص و شخصیتی که در زندگی شناخته ای( و فعلا نمی گویم به تو شناسانده اند)
-از کالون بخوانی و سعی در فهم حرکت او در پس زمینه تاریخی جریان روشنگری و مبارزه با استبداد کلیسا داشته باشی.
-از چنین آغاز و پایانی که برای افراد در این کتاب آمده برای خود (و ده بار در درون نهیب زن: فقط خودم!) عبرت بگیری و متر و معیاری بجویی.
و باقی فروض بر  عهده شما عزیزان جان.

و در نهایت تلنگری که مطالعه این اثر در من ایجاد کرد نوع رفتار  و تعامل من با افرادی است که رفتار و کرداری متفاوت دارند. آیا دامنه این تفاوت نگاه تا برتری طلبی های ذهنی فرعون مآب نیز کشیده می شود؟ 

پ: دست آخر مطالعه این کتاب را به اهالی فکر و معرفت و دوستداران علوم انسانی توصیه می کنم.

پ٢: ترجمه کتاب لزوما بد نیست بلکه عادت کردن به آن و کنار آمدن با غلط های چاپی اش ٢٠ صفحه ای به درازا می کشد.