پرداختن به شخصیت‌های تاریخی صدر اسلام در گفتمان فکری دکتر علی شریعتی جایگاهی ویژه دارد. او گاهی شخصیتی مانند ابوذر را از محاق فراموشی بر می کشد و گاهی چنانکه در این کتاب، به تبیینی تازه از شخصیتی آشنا دست می‌زند. در حالی که ویژگی نگاه کلاسیک دین‌داران ما به امام علی (ع)، تکیه بر جنبه‌های اسطوره ای و قدسی ایشان بوده است، در حوزهٔ فارسی زبانان، این نخستین بار بود که کسی بر جنبه های انسانی و واقعی امام تکیه کرد. دکتر تلاش دارد برجستگی علی (ع) را در متن واقعیت های تاریخی نشان بدهد. این مجموعه تلفیقی از سخنرانی ها و کنفرانس های تحریر یافتهٔ او در حسینیه ارشاد است که بعد از آن، بارها به تفاریق چاپ و منتشر شده است. البته تبیین تازه و جامعه شناسانه ای با عنوان «امت و امامت» نیز از مباحث مرتبط با موضوع اصلی کتاب است و در بخش پایانی این مجموعه آمده است.