به پایان رسید، اما سخت

قلم نویسنده ضعیف بود و تکرار و تکرار رو میشد توش دید، ابعاد همه ی ساختمانها و قبرها، فاصله ها و و و رو چه نیازی هست که بگیم؟ حجم اطلاعاتی که مشخص است از ویکی پدیا و بعضا جاهای دیگه استخراج شده خیلی بیشتر از حجم اطلاعاتی بود که از سفر نقل شده، میشد بخشهای عمده ی کتاب رو از دفتر کار هم نوشت... گویی که همین اتفاق هم افتاده است، کاش بیشتر از مشاهداتش میگفت تا از تحقیقاتش!
بیش از حد هم نظرات سیاسیش نسبت به حکومت ایران رو دخیل کرده، نه فقط در مقام مقایسه بلکه بعضا در مقام تحلیل سیاسی! 
حیف این پتانسیل که یه مردم شناس این سفر رو رفته ولی این کتاب رو نوشته....
        

          خواندن این کتاب از آن روی مهم است که بدانیم فقط جمهوری آذربایجان نیست که روایت جدید و از دید ما جعلی از تاریخ دارد و اتفاقا کتاب های درسی افغانستان به مراتب بیشتر از دیگران بذر کینه از ایران و ایرانی را می کارد و مفاخر ایران را به نام خود ضبط میکند. ...
مسعود صدرمحمدی در مقدمه ای که بر ترجمه خود از کتاب "نگاهی نو به تاریخ نگاری در جمهوری آذربایجان"نوشته، میگوید: مقامات کشور ما هرگاه با مقامات کشورهای منطقه دیدار  میکنند، اول میگویند ما دارای تاریخ و فرهنگ مشترکی هستیم، و اتفاقا یکی از بزرگترین مشکل های ما باهم نحوه تفسیر این تاریخ مشترک است.
 با نویسنده این کتاب کاملا هم رای هستم که نگاه ما به افغانستان باید تغییر کند.
        

          ویرایش: استفاده‌ی زیاد از وجه وصفی، غیر از غلط‌بودن، آزارنده است (فلان کار را «کرده» و بهمان جا رفتم). «بر روی»ها هم همین‌طور. «عمرو» را هم این‌طوری می‌نویسند و «عَمر» می‌خوانند.
محتوا: به تکرار می‌افتد. نمی‌دونم این همه وصف مکان‌های فیزیکی چه فایده‌ای دارد، اون‌هم وقتی عکس هست. شاید قدما نیاز به این همه توصیف داشته‌اند، ولی حالا چه اهمیتی دارد که قبر فلانی چقدر از زمین فاصله دارد و چندگوشه است و...؟
جهان‌بینی: جهان‌بینی بی‌مایه‌ای دارد. اینجا است که آدم می‌فهمد چرا رضا امیرخانی اهمیت دارد (و نویسنده هم چندین جا از کتاب او یاد می‌کند). امیرخانی از توصیف جزئیات به نظرگاهی کلی می‌رسد، اما نویسنده‌ی این کتاب جز یک‌سری افاضات ارشادی بی‌ارزش، جهان‌بینی ریشه‌داری عرضه نمی‌کند: «کاش همه خوب باشند، اختلافات را کنار بگذارند. پنداره‌های دینی بی‌فایده را دور بریزند...» به همین بی‌مایگی. چطور ممکنه کسی به افغانستان بره و بگه «فلان میزبانم «می‌پنداشت» سگ نجس است»؟! این چه موضع فرادستانه‌ای است از انسان‌شناس؟
نظر کلی: به‌نظرم بهتره برای اطلاعات تاریخی‌ای که در این کتاب پیدا می‌شه سراغ منابع اصلی رفت.
        

          
بارزترین تفاوت «سفر به سرزمین آریایی‌ها» و «جانستان کابلستان» گرته‌برداری از تفاوت نویسنده‌هاشان است. یکی روایت‌نویسی زبردست و خوش‌قلم و دیگری انسان‌شناسی دقیق و تحصیل‌کرده. یکی روایت‌هایش را آب تخیل و تاب ادبیات می‌دهد، دیگری جزئیات وقایع و اماکن و اشخاص را مو به مو ثبت می‌کند. یکی مذهبی متشرعی است که اگر دست بدهد بدش نمی‌آید چند صفحه مواضع سیاسی‌-مذهبیش را با حوصله و مثال تشریح کند. دیگری از سیاست -خصوصا سیاست‌های فرهنگی و امورخارجه- دلخون است و به گلایه و قیاس با مدل‌های موفق اکتفا می‌کند. همین تفاوت‌ها را کمی اغراق شده ببینید، می‌شود معایب سفرنامه‌های مذکور! یکی به‌جای روایت سفر، شرح و بسط امور دیگر می‌‌پردازد، آن یکی گاهی به‌طرز تا خورده‌شدن مغز مخاطب پرداختن به جزئیات را ادامه می‌دهد. یکی وسط سفرنامه به داستان‌سازی برای روی می‌آورد، دیگری به آسیب‌شناسی مسائل اجتماعی.
        

          سفر به سرزمین مادری دوم

این سفرنامه یکی از کتاب‌هایی بود که پیش از سفرم به افغانستان در شناخت چند ولایت این سرزمین عزیز و دوست‌داشتی به من کمک بسیاری کرد.
اما من‌مطالعهٔ این کتاب را به سفرنامه‌دوستان توصیه نمی‌کنم؛ چراکه ما با سفرنامه به‌معنای یک سفرنامهٔ واقعی مواجه نیستیم.
انبوه اطلاعات غیرضروری و بررسی‌های جامعه‌شناختی دربارهٔ افغانستان می‌تواند کمی برای کسی که دوست دارد یک سفرنامهٔ شیرین بخواند، حوصله‌سَربَر و کسل‌کننده باشد.
شاید باید اسم کتاب را «راهنمای جامع شناخت افغانستان پیش از سفر» بگذاریم تا تکلیف خواننده با آن مشخص باشد.
من قبل از سفر به خراسان بزرگ، از روی همین کتاب فهرستی از مکان‌ها و خیابان‌ها و... درست کردم که در طول سفر کمک‌حالم بود.

بنابراین اگر به‌دنبال صرفاً یک سفرنامهٔ افغانستان هستید،‌ هنوز کتاب «جانستان کابلستان» رضا امیرخانی بهترین است.