یادداشت همشهری جوان

        لودویگ ویتگنشتاین را می‌توان یکی از نوابغ فلسفه قرن بیستم دانست، نابغه‌ای آلمانی که به همراه کانت، نیچه، هگل و ... مشعل فلسفه را در مغرب زمین روشن نگه داشته. ویتگنشتاین در 19 سالگی به انگلستان سفر کرد تا در دانشگاه منچستر هوانوردی بخواند، اما مطالعه ریاضی باعث شد به علم ریاضی علاقه‌مند شود، بعد از مدتی هم به کمبریج رفت تا زیرنظر برتراند راسل ریاضیات یاد بگیرد، همان جا هم نمک‌گیر شد و تحت تأثیر استادش به فلسفه گرایش پیدا کرد. ویتگنشتاین مرید راسل شد و با راهنمایی او چندین مقاله نوشت، وقتی راسل اولین مقاله فلسفی او را خواند، شکی برایش نماند که با نابغه‌ای در زمینه فلسفه روبه رو شده است. ویتگنشتاین در طول زندگی‌اش فقط یک کتاب به چاپ رساند و آن هم رساله منطقی-فلسفی بود. زمانی که او در ارتش خدمت می‌کرد به اسارت نیروهای ایتالیایی درآمد و از اردوگاه اسرا این کتاب را که حاصل چند سال یادداشت‌برداری‌اش بود برای راسل فرستاد. کتاب در سال 1922 منتشر شد و نویسنده که تصور می‌کرد کتابش پایانی برای تمام بحران‌های فلسفی انسان است، بعد از انتشارش به مدت 8 سال از فعالیت‌های آکادمیک کناره‌گیری کرد، کنج عزلت گزید و در دبستانی در یکی از روستاهای دورافتاده اتریش به تدریس پرداخت. هشت سال بعد تصمیم گرفت ادامه تحصیل بدهد، برای همین هم به کمبریج برگشت و رساله منطقی-فلسفی را به عنوان تز دکترایش ارائه کرد. راسل و مور هم رفاقتی یک امتحان شفاهی از او گرفتند و در گزارش‌شان این گونه نوشتند: تز آقای ویتگنشتاین اثری نبوغ آمیز است و هر چه باشد، یقیناً مطابق سطح لازم برای دکترای فلسفه کمبریج است. 
جیمز سی. کلاگ استاد فلسفه دانشگاه ویرجینیا مدت‌ها در رابطه با این فیلسوف بزرگ، آثار، نامه‌نگاری‌ها و گفت‌وگوهایش مطالعه کرده و نتیجه آن را در کتابی به نام ویتگنشتاین در تبعید به چاپ رسانده؛ کتابی که به گفته نویسنده، تلاشی برای پیوند افکار و فلسفه ویتگنشتاین و زندگی او. نویسنده معتقد است اگر از دریچه سبک زندگی عینی وارد فلسفه ذهنی این فیلسوف شویم، راحت‌تر می‌توانیم با افکارش ارتباط برقرار کنیم. شاید ویتگنشتاین در تبعید کتاب راحت‌خوانی به نظر نرسد، اما جست‌وجوی خودمانی در دنیای ذهنی یک فیلسوف و بررسی نگرشی که به رفتارهای روزمره‌اش دارد، قطعاً می‌تواند جالب و خواندنی باشد. 


به قلم فائزه خابوری، همشهری جوان، شماره 525، 25 مهر 1394