یادداشت سجاد نوروزی

        از ماست که برماست: «خودمانی» ترین جمله کتاب که فحوای اصلی آن است.  کتابی که موضوع و مخاطبش «ایرانی» است و نویسنده به درستی این خودمانی بودن را در برخورد با مخاطب [جامعه ایرانی] لازم میداند چراکه میخواهد ما که مخاطب [ش] هستیم منتقد خود باشیم. کتاب را هم تقدیم به آنان کرده است که «هرگز حقیقت را به پای وجاهت قربانی نکردند»: کاری که به کرات انجام میدهیم.
عنوان کتاب شامل واژه دیگری نیز هست «جامعه شناسی». نویسنده کتاب آقای حسن نراقی تحصیلات دانشگاهی جامعه شناسی یا رشته های مرتبط علوم اجتماعی را نداشته است. اما بقولی جهاندیده و ایراندیده بوده است و تجربیات زیادی در برخورد با ایرانی داشته است. خودش هم اذعان داشته که نه تاریخدان است و نه جامعه شناس.
کتابی که تا سال ۹۰(سال فوت مرحوم نراقی در ۷۲ سالگی) به چاپ ۲۲ رسیده بود در این سال مورد انتقاد انجمن جامعه شناسی ایران قرار گرفت. «... رویکرد خوشایند مذاق اهل قدرت است... » و «... نمیتوان آنرا اثری در جامعه شناسی ارزیابی کرد...» و نقدهای دیگری که از چاپ اول کتاب به آن وارد شده بوده است.
با اینکه تا چاپ سوم این کتاب با زیر عنوان «نقش ما در آیینه» و از آن چاپ به بعد با زیرعنوان «چرا درمانده ایم» به چاپ رسیده است ولی اصلاح «جامعه شناسی خودمانی» آنقدر جذاب بوده که نه تنها نویسنده کماکان در مقالات و کتب و مصاحبه های بعدی اش اصرار به آن داشته بلکه نویسندگان دیگر هم این خودمانی بودن را مورد مباحثه قرار داده اند. گویا نقدها هرچه که باشد نمیتوان این نکته را کتمان کرد که این کتاب در «همگانی سازی واژه جامعه شناسی» نقش  مهمی داشته است. 
البته خوده نویسنده هم در مقدمه به آن اذعان داشته است اینگونه نگاه خود انتقادی (خود انتقادی ما ایرانیان به رفتارهای فردی و اجتماعی مان) را متاثر و وام گیر از نوشته های مهندس مهدی بازرگان  (کتاب سازگاری ایرانی) ، مرحوم جمالزاده (کتاب دارالمجانین و کتاب خلقیات ما ایرانیان) و علی محمد ایزدی (کتاب نجات) میداند و نه ساخته و پرداخته خودش. 
همچنین در مقدمه، کتابش را در کنار آثاری همچون «جامعه شناسی نخبه کشی» و «ما چگونه ما شدیم» قرار میدهد.
در سخن آخر میگوید که «... نخست باید بدون رودربایستی با خودمان واقعیت خودمان را حداقل برای خودمان روشن کنیم و به روی خودمان بیاوریم...» و کتابش را «... به صورت یک اتود ساده روی کاغذ ...» توصیف میکند. 
وقتی به نوشته های موجود در این کتاب از این مهندس جهان و ایراندیده (=نویسنده= حسن نراقی) را میخواندم میبینم که این انتقادات و اشارات ساده جامعه شناختی هنوز هم بعد از ۲۱ سال(از سال چاپ اول ۱۳۸۰ ) مبتلا به جامعه ایرانی است. 
قطعا همانگونه که نویسنده اشاره کرده است اولین مرحله فرار از کتمان سازی (سانسور) حقایق است. 
***
عنوان فصول کتاب:
مقدمه
با تاریخ بیگانه ایم
حقیقت گریزی و پنهان کاری ما
ظاهر سازی ما
قهرمان پروری و استبداد زدگی ما
خود محوری و برتری جویی ما
بی برنامگی ما
ریاکاری و فرصت طلبی ما
احساساتی بودن و شعار زدگی ما
ایرانیان و توهم دائمی توطئه
مسئولیت ناپذیری ما
قانون گریزی و میل به تجاوز ما
توقع و نارضایتی دائمی ما
حسادت و حسدورزی ما
صداقت ما
همه چیز دانی ما
و نمونه هایی دیگر از خلقیات ما
و اما سخن آخر
***
پادکست این کتاب نیز موجود است
***