یادداشت محمدامین محب‌علی

        «خاستگاه عهد جدید و مهمترین پیامدهای پیداش آن» کتاب بسیار مهمی از اندیشمند برجستهٔ الهیات لیبرال، هارناک است. هرچند خاستگاه عهد جدید مهمترین اثر هارناک نیست اما از آن جهت که هارناک در آن پرسش‌های بسیار مهمی را مطرح می‌کند و سعی می‌‌کند به آن‌ها پاسخ دهد در خور توجه است. مثلا یک پرسش بسیار مهم این است که «چرا عهد جدید به وجود آمد؟» و بعد از آن هارناک به سراغ این پرسش می‌رود که «چگونه عهد جدید به وجود آمد؟».
برخی از این پرسش‌ها چندان بدیع نیستند و بیشتر باید به پاسخ‌های هارناک دقت کرد اما برخی از پرسش‌ها مهمتر از پاسخ‌ها هستند برای مثال اینکه «چرا عهد جدید مشتمل بر چهار انجیل است، نه یک انجیل؟» صرف نظر از پاسخ هارناک پرسش نسبتا بدیعی‌ست. همچنین است پرسش از اینکه چرا به جای اینکه چند مکاشفه در عهد جدید وجود داشته باشند و یا اصلا هیچ مکاشفه‌ای در عهد جدید نباشد فقط یک کتاب مکاشفه در عهد جدید وجود دارد؟
هرچند هارناک یک مسیحی پروتستان معتقد است اما در قضاوت خود آنچنان منصف است که اثرش بیشتر از آنکه اثر یک الهیات‌دان باشد اثری دین‌شناسانه به حساب می‌آید. نگاه تاریخی دقیق و تسلط هارناک بر قرون نخستین مسیحی بسیار ستودنی‌ست. این دقت را در پاورقی‌های کتاب بیشتر می‌توان دید.
کتاب را حامد فیاضی ترجمه و انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب قم منتشر کرده‌است. از مقدمه بیش از حد طولانی  و نه چندان مفید مترجم که بگذریم، ایرادات تایپی و ترجمه نه چندان روان گاهی آزاردهنده‌ست اما همچنان ارزش آن را دارد که به علاقمه‌مندان به الهیات جدید توصیه‌اش کنم.