یادداشت فهیمه نظری

        «رسم شاعری» نام کتابی است که به تازگی به همت کانون اندیشه جوان روانه‌ی بازار کتاب شده. محمدرضا وحیدزاده شاعر و پژوهشگر ادبیات فارسی در این کتاب بیانات آیت‌الله خامنه‌ای را درباره‌ی شعر به صورت موضوعی در ۱۲ عنوان گرد آورده است. عناوین ۱ و ۲ را به ترتیب مقدمه‌های دکتر محمدرضا سنگری و دکتر علیرضا قزوه تشکیل می‌دهد و عنوان آخر نیز موخره است که بر آن ۱۲ عنوان بیانات رهبری اضافه شده‌اند.
عناوین بیانات رهبری درباره‌ی شعر در این کتاب از این قرار است:
«کلیاتی درباره‌ی شعر»، «بایدهای شعر خوب»، «اهمیت شعر و کار ادبی تاثیرگذار»، «ارزیابی وضعیت شعر، از گذشته تا امروز»، «ارزیابی از وضعیت شعر انقلاب»، «آسیب‌شناسی شعر انقلاب»، «راهکارهایی برای پیشبرد شعر انقلابی»، «شعر آیینی»، «درباره‌ی شاعران»، «خاطره‌ها و تجربه‌هایی از شعر»، «شعر و شهرها و استان‌های ایران»، «درباره‌ی جریان‌ها و سبک‌ها و انواع ادبی».

«از غلط‌گویی، واقعا انسان خیلی جوش می‌خورد»
در یکی از بخش‌های این کتاب با عنوان «راهکارهایی برای پیشبرد شعر انقلابی» وحیدزاده، بیانات رهبری را درباره‌ی نگرانی ایشان از فرسایش زبان فارسی نقل کرده است که در سی‌ام اردی‌بهشت ۹۸ ایراد کردند. فرازهایی از سخنان ایشان به این شرح است:

نکته‌ی خیلی مهم دیگر، راجع به زبان فارسی است. یک بار دیگر هم چند سال قبل از این در همان محل خودتان [صدا و سیما] که آمده بودم، این بحث را کردم. از غلط‌گویی، واقعا انسان خیلی جوش می‌خورد. وقتی که غلطی گفته می‌شود – به‌خصوص در بخش‌های پُرشنونده مثل خبر و امثال آن – واقعا مثل این است که کسی یک سیلی به من می‌زند. غلط‌هایی که گفته می‌شود، ممکن است غلط عبارتی، غلط ناشی از بی‌توجهی، یا ناشی از این‌که از کتاب درست منتقل نشده است باشد [...]

این‌که می‌گویم مثل آن است که یک سیلی می‌زنند، مبالغه نیست. تازه این کم از است؛ گاهی بعضی از غلط‌ها مثل یک سیلی و یک مشت است. بعضی از غلط‌ها هم مثل یک سیلی و یک مشت و یک لگد است [...]

راجع به زبان، بنده حقیقتش نگرانم؛ واقعا نگرانم. حالا در زمینه‌ی شعری خوش‌بختانه شعرهایی که شماها می‌گویید، خب شعرِ خوب و زبان، زبان استوار است؛ اما در جریان عمومی زبان دارد دچار فرسایش می‌شود؛ این را آدم می‌بیند [...] من از صدا و سیما گله‌مندم به خاطر این‌که به جای این‌که زبان صحیح را، زبان معیار را، زبان صیقل‌خورده‌ی کاملا درست را ترویج کنند، زبان بی‌هویت، گاهی غلط، تعبیرهای غلط و بدتر از همه پُر از تعبیرات فرنگی و خارجی و مانند این‌ها را دارند ترویج می‌کنند. وقتی مثلا فلان لغت فرنگی را که حال نویسنده‌ای، مترجمی – که ترجمه می‌کرده یک مقاله‌ی انگلیسی یا فرانسوی را – آورده و عینا به کار برده و مجریِ شما این را در تلویزیون، در رادیو یک بار، دو بار تکرار می‌کند، این می‌شود عمومی؛ ما بی‌خود و مُفتامُفت داریم زبان خودمان را آلوده می‌کنیم به زوائد مضر.

حالا یک وقت هست که یک زبان لغتی را ندارد، از دیگری وام می‌گیرد که البته آن‌جا هم باید تصرف کنند. من یک وقت در جمع ادیبان فارسی چند سال قبل گفتم که عرب‌ها لغت را از فرنگی می‌گیرند منتها تعریب می‌کنند؛ این خیلی خوب است. ما این کار را نمی‌کنیم؛ ما مقیدیم که حتما اگر می‌شود حتی با لهجه [بیان کنیم]. ما اول انقلاب در جمع مسئولین انقلاب و مانند این‌ها که بودیم، مثلا گاهی گفته می‌شد کمیسیون، کمیته، چند نفر بودند از آقایان تحصیل‌کرده‌های فرانسه می‌گفتند: «کومیسیون»؛ «کمیسیون» فایده نداشت، «کومیسیون» باید بگویند که به لهجه‌ی فرانسوی نزدیک باشد؛ یا مثلا «کُمیتی». این چه لزومی دارد؟ من گفتم ما می‌توانستیم مثلا همین‌طور که عرب‌ها وقتی که تلویزیون آمد، به آن گفتند «تِلفاز» - تلفاز یک ساخت لغت عربی است؛ ([مثل] مرحاض؛ تلفاز) – بگوییم «تلویزان» که یک شکل فارسی دارد. ما اصلا در فارسی کلمه‌ای شبیه رادیو نداریم؛ مگر حالا ممکن است به ندرت چیزی پیدا بشود. چه اشکال داشت که ما رادیو را می‌گفتیم «رادیان» تا می‌شد فارسی. اشکالی هم نداشت؛ این کار را هم نکردیم. مرتب همین‌طور الفاظ دخیل، کلمات دخیل وارد می‌شود در زبان فارسی و همین‌طور دائم تکرار می‌شود؛ در مطبوعات می‌نویسند، در رادیو و تلویزیون تکرار می‌کنند، در کتاب‌ها می‌نویسند. حالا که دیگر فضای مجازی هم هست، در فضای مجازی می‌نویسند؛ من نگرانم. واقعای یکی از کارهایی که باید انجام بگیرد [این است]. حوزه‌ي هنری می‌تواند در این زمینه [کار کند] حال آن‌که در این جلسه‌ی فعلی ما می‌تواند مخاطب قرار بگیرد، یکی جناب آقای صالحی وزیر محترم ارشاد هستد، یکی هم جناب آقای مومنی، رئیس حوزه‌ی هنری؛ واقعا بنشینید روی این مسئله فکر کنید، نگذارید زبان فارسی دچار فرسودگی و دچار ویرانی بشود؛ ما باید [آن را] خیلی حفظ کنیم. من حتی گاهی اوقات می‌بینم در رژیم طاغوت که خب همه چیزشان به فرنگی‌ها و به خارجی‌ها بسته بود، روی مسئله‌ی زبان، یک گوشه‌ای بود، یک تعصبی وجود داشت، یک چیزهایی داشتند. ما هم اوایل انقلاب از این جهت خیلی خوب بودیم، یواش یوس خیلی ولنگ و واز شد. ۳۰ر۲ر ۱۳۹۸ (صص ۲۰۸ تا ۲۱۳)