یادداشت آریانا سلطانی

        
.
بیچارگان
فیودور داستایفسکی 
ترجمه خشایار دیهیمی 

.
آیا عشق می‌تواند در میان سیاهیِ روزمرگی زنده بماند؟

رمان بیچارگان اثر فئودور داستایفسکی، نخستین گام بلند او در دنیای ادبیات، داستانی است ساده و در عین حال عمیق، که نه با پیچیدگی‌های روایی، که با صداقتی دردناک و نگاهی انسانی به زندگی آدم‌هایی می‌پردازد که در حاشیه‌ی جامعه گم شده‌اند. این رمان، که در قالب نامه‌نگاری میان دو نفر روایت می‌شود، گفت‌وگویی است طولانی میان دو روح تنها؛ مردی چهل‌وچندساله، کارمندی فقیر و فراموش‌شده، و زنی جوان، بیست‌ساله، که هر دو در میان انبوه نامه‌هایشان جهانی می‌سازند فراسوی دیوارهای تنگ زندگی روزمره.  

ماکار، قهرمان مرد داستان، همچون بسیاری از شخصیت‌های داستایفسکی، انسانی است زخم‌خورده اما زنده، با رویاهایی کوچک و امیدهایی که گاه به اندازه‌ی یک نگاه گرم یا کلمه‌ای مهربان خلاصه می‌شود. او کارمندی دون‌پایه است، اما برخلاف شخصیتِ "آکاکی آکاکیویچ" در شنل گوگول، موجودی مضحک و تحقیرشده نیست؛ بلکه انسانی است با احساساتی رمانتیک که در دل فقر و تنهایی، همچون شمع می‌سوزد. در سوی دیگر نامه‌ها، واروارا، دختر جوانی است که با وجود سن کم، رنجی فراتر از سال‌های زندگی را بر دوش می‌کشد. رابطه‌ی این دو، در میان واژه‌ها و سطرهای نامه‌هایشان، چیزی میان عشق، دوستی، و نیاز به مونسی است که دنیای بیرون به آنها نداده است.  

داستایفسکی در بیچارگان، پیش از آنکه به ژرف‌کاوی‌های روانشناختیِ آثار بعدی‌اش برسد، با نگاهی سرشار از همدردی به زندگی مردم ساده و فرودست می‌پرد. او فقر را نه به عنوان موضوعی برای ترحم، که به عنوان واقعیتی تلخ و گاه ظالمانه به تصویر می‌کشد که آدم‌ها در دل آن، باز هم می‌خندند، امید می‌بندند، و گاه شکست می‌خورند. نامه‌های ماکار و واروارا، پر از جزئیاتی کوچک و به ظاهر پیش‌پاافتاده است، اما همین جزئیات است که زندگی آنها را می‌سازد؛ گاه با شور و شوقی کودکانه و گاه با یأسی که در سکوت فرو خورده می‌شود.  

زبان داستان، ساده و بی‌تکلف است، اما در همین سادگی، زیبایی‌ای شاعرانه نهفته؛ گویی هر نامه، نفس‌نفسی است که از دل تاریکی به سوی نور فرستاده می‌شود. داستایفسکی در این اثر، هنوز به اوج پختگی سبکی خود نرسیده، اما همان صدای منحصربه‌فردش، همان دغدغه‌ی انسان‌های گمنام و رنج‌کشیده، از همان آغاز در کارش شنیده می‌شود. 

خواندن این داستان پر سوز و گداز را به شما پیشنهاد می‌کنم.

در پناه خرد