یادداشت سید علی مرعشی

                کلیدر جلد٩و ١٠
پایان یعنی تماشای گردباد رخدادها، گفتارها و افکار در سراشیبی مسیری که طی کرده ای. تندبادی که گاه نسیمی روح افزا بوده و حالا یکه تازی می کند و تو ناتوان از هرکاری فرجام را به نظاره می نشینی. انتهایی که به غروب دل انگیز خورشید و طلوع باشکوه آن نمی ماند. عاقبت هر بنای استواری, پوده شدن در وقتی مقرر است.

سیر حوادث جلد های واپسین شتاب بیشتری می گیرد اما چیزی که خواننده را به خود مشغول می کند نه ماجرای شخصیت ها که بیشتر حس دلتنگی ناشی از اتمام این سفر است. ساعت ها، روزها و ماه ها تنفس در اقلیم کلیدر عادت ثانوی من شده و جدا شدن از این محیط دشوار است. پایان بسان مرگ از راه می رسد،  مقاومت بی فایده است و حتی توقع رخ دادن امری خلاف انتظار نیز دشوار به نظر می رسد. 

در بیشتر آثار بزرگ و حجیم(چه مکتوب و چه تصویری) پرسش مخاطبین و دغدغه مؤلفین شیوه پایان بندی است. حوادث کتاب مانند منظومه ای از اقمار که با آغاز داستان در حال انبساط و دور شدن از هم هستند و هر کدام پس از آفرینش می روند تا به مسیر زندگی خود ادامه دهند باید در یک نقطه از حرکت باز ایستند،  در یک موقعیت با هم تلاقی کنند و یا سرنوشت تاثیرگذار ترین آنها برای مخاطب تا حدودی آشکار شود.(صورت ها دیگر بماند برای حساب احتمالات و ذهن جوال خواننده ارجمند)

کلیدر نیز که عنوان "دومین رمان طولانی جهان" را یدک می کشد از این قاعده مستثنی نیست. حال اینکه آقای دولت آبادی در این مهم چه کرده بماند برای خواننده های این کتاب. گفته بودم که سعی می کنم چیزی آشکار نکنم. شخصاچیزی که دوست دارم در پایان بگویم همان حس عجیب و غیر قابل وصف و چند وجهی است که ترکیبی است از خوشحالی پایان کتاب، ناراحتی از اتمام داستان، حس بی وزنی ناشی از غوطه ور شدن در جهان ظالم، حق کش و کمی بی معنای (به معنا وصف تنقیصی نیست اینجا) دولت آبادی، تردید از اینکه آیا انتخاب این اثر کار درستی بود، یاس به دلیل تکرار سرنوشت بسیاری از مردمان داستان در واقعیت و... . 

پ: مواجه شدن با اثری که چنین ضربات سنگینی بر پیکره روح مخاطب وارد می کند آسان نیست. حال گفتم حال مرا در استقبال از پیام های محبت آمیز شما در پست های قبلی درک کنید. آسان نیست...

پ٢: هر موقع حس شما در ظرف کلمات قابل انتقال نبود، به گمان من آنجا انتهای ادبیات(مکتوب) است. 

پ٣: پایان ١۶اسفند٩٩