یادداشت علی دستورانی

        در میان شاخه‌های روان‌شناسی، روان‌شناسی شناختی یکی از (در حال حاضر) معتبرترین روش‌های مطالعه‌ی انسان به شمار می‌رود و با مقالات و پژوهش‌های بسیاری حمایت می‌شود. موضوع اصلی این شاخه، "شناخت" (Cognition) یا همان فرایندهای ذهنی است که کارکرد مغز دانسته می‌شوند. چند رویکرد روان‌درمانی مشهور زمانه‌ی ما نیز بر مبنای آموزه‌های همین شاخه ابداع شده‌اند. آنچه باعث قدرت گرفتن این رویکردها می‌شود، حمایت و تأیید قدرتمند پژوهش‌های علمی و به اصطلاح Scientificتر بودن آن‌ها به نسبت رویکردهای دیگر است. دکتر جفری یانگ که خود شاگرد آرون تی. بک بوده، مبدع یکی از رویکردهای درمانی مبتنی بر روان‌شناسی شناختی به اسم طرحواره‌درمانی است. او در این کتاب با استفاده از نقطه‌نظرهای مهم طرحواره‌درمانی، به خواننده‌ی خود راه و روش‌هایی برای شناخت بهتر خود و بینشی جدید نسبت به رفتارها و افکاری که از او سر می‌زند می‌دهد. او به ما نشان می‌دهد که چگونه الگوهای فکری‌ای که طی سال‌های رشد ما در ذهن‌مان شکل گرفته اند بر باورها، قضاوت‌ها، افکار، هیجان‌ها و رفتارهای ما اثر می‌گذارند و نگاه ما به جهان را محدود یا جهت‌دهی می‌کنند. 
من به شخصه با کتاب‌های خودیاری به سختی ارتباط برقرار می‌کنم و معمولاً با بدبینی به سراغ‌شان می‌روم، این یکی اما کمی متفاوت است. دکتر یانگ گزاره‌هایش را بسیار با دقت در کنار هم چیده و از ذکر مطالبی که نتواند آن‌ها را با پژوهش‌های علمی تأیید کند پرهیز کرده است. در زمانه‌ای که کتاب‌های روان‌شناسی زرد بازار را تسخیر کرده‌اند و مطالب تکراری و بی‌فایده و بدیهی را به اسم روان‌شناسی به خورد مخاطبان خود می‌دهند و این رشته را بدنام می‌کنند، کتاب روان‌شناس 71 ساله‌ی آمریکایی حقیقتاً یک نمونه‌ی منحصربه‌فرد است. 
او در این کتاب راهبردهایی کارآمد، ساده و قابل اجرا پیش پای ما می‌گذارد تا ابتدا خود را بهتر بشناسیم و سپس برای تغییر الگوهای مخرب و ناکارآمد با استفاده از متوقف کردن چرخه‌ی خودتخریبی تلاش کنیم. نکته‌ی قابل توجه در مورد این کتاب این است که طبیعتاً قرار نیست برای ما معجزه کند و نباید انتظار غیرواقع‌بینانه‌ای از آن داشته باشیم. در دیدگاه شناختی، مغز ما همه‌کاره است و به هم خوردن شیمی مغز بر افکار و رفتار ما تأثیر می‌گذارد. ما با شناخت خود و تلاش می‌توانیم تا حدودی در خود تغییر ایجاد کنیم، اما این تغییر آستانه‌ای دارد. در صورتی که مشکل ما بسیار جدی‌تر از این‌ها باشد، این تغییرات خارج از کنترل ما هستند و ما نمی‌توانیم به تنهایی کاری از پیش ببریم و باید از یک متخصص کمک بگیریم. این کتاب برای افرادی که از این دست مشکلات جدی رنج می‌برند احتمالاً فایده‌ی پایایی نداشته باشد. در غیر این صورت می‌تواند برای خواننده‌ی خود بسیار مفید باشد.