یادداشت محبوبه طاهری

        با بررسیِ سابقۀ مطالعات در حوزۀ تاریخِ حدیث شیعه دانسته می‌شود که اکثر آثار حدیثی در حوالیِ تاریخِ تدوین، کتابتِ حدیث و سرگذشت محدثان گرد آمده‌اند و بسیاری از زوایای تاریخی حدیث شیعه مورد غفلت واقع شده است. به تعبیری دیگر، در کتاب‌های موجود از تاریخ حدیثِ شیعه کمتر تلاش شده است تا تصویری تفصیلی و از نوع تاریخ اندیشه‌ای ارائه گردد تا مشخص شود چه اندیشه‌ها و سنت‌هایی در میان حلقه‌های حدیثی رایج بوده است‌. محدثانِ متقدم امامیه در حلقه‌های حدیثی خود سنت‌های خاصی داشته‌اند که هنوز شناخت دقیقی از این سنت‌ها و چگونگیِ تطور و تفاوت آن‌ها در زمان‌های مختلف نداریم. این کتاب در پی آن است تا این سنت‌ها و گفتمان‌های حدیثی را تا ابتدای دوره غیبت صغری (اواسط سده سوم هجری) بررسی کند، چراکه تاکنون بررسی‌های دقیق و زیادی در این زمینه به‌خصوص دربارۀ دورۀ پیش از غیبت صورت نگرفته است. کتابِ حاضر در قالب چهار فصل به بررسی دقیق‌تر این گفتمان‌های حدیثی و رابطۀ آن‌ها با ادوار تاریخی شیعه و جریان‌های آن دوره پرداخته است.
نویسنده قبل از ورود به مبحثِ اصلی به مقصودِ خود و مفاهیم و اصطلاحاتی که مکرراً به کار برده است اشاره‌ای کلی می‌کند. گفتمان، انگاره، جریان، طیف، حلقه، متقدم، تاریخ اندیشه، امامیه، منابع سه‌گانه در فصل اول ابتدا برخی مقدمات و مباحث مربوط به روش و سابقۀ پژوهش مورد بحث قرار می‌گیرد. فصل دوم به بررسی گفتمان حدیث شیعه تا اوایل سده دوم یعنی تا زمان امام باقر (ع) می‌پردازد. در این فصل به اواسط سده نخست هجری و حادثه کربلا به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ فرهنگی اندیشه‌ای شیعه نگریسته شده است. فصل سوم گفتمانِ حدیث امامیه در دوره امام صادق (ع) مورد بحث واقع شده است. همچنین نشان داده شده که چگونه برای اولین بار در این دوره برخی مباحث مربوط به حلقه‌های حدیثی طرح و صورت‌بندی شد. در فصل چهارم گفتمانِ حدیث امامیه از زمان شهادت امام صادق (ع) تا اواسط سده سوم هجری بررسی شده است. با در نظر گرفتن اینکه آرایش‌های جریانی امامیه از این دوره متمایز و شناخته شدند مباحث بر اساس یک الگوی بومی-جریانی دنبال شده‌اند. بر این اساس وضعیت جریان‌ها و حلقه‌های حدیثی امامیه در سه بوم مدینه ،بغداد و کوفه مورد بررسی قرار گرفته است.