یادداشت 🎭 محمد رضا خطیب 🎬

        ممنوعه ترین عشق ...

لولیتا یکی از کتاب های ممنوعه ایه که تقریبا چاپ و انتشارش در اکثر کشورهای جهان ممنوعه و این ممنوعیت هم یک دلیل داره و اون هم موضوع به شدت منزجر کننده کتابه. 
هر چقدر که بخواهیم با راوی داستان و شخصیت هومبر سمپاتی داشته باشیم ، باز هم نمیشه. 

کتاب لولیتا توسط غول بزرگ روسی تبار یعنی ولادیمیر ناباکوف نوشته شده که  درباره عشق یک مرد میانسال به یک دختر کوچیک به اسم لولیتاست. دختری ۱۲ ساله...

داستان واقعا منزجر کننده ست حتی اگر خوب نوشته شده باشه باز هم هیچ جوره اخلاقی نیست. هرچند نثر و خود داستان به شدت جذابه و سرگذشت این مرد واقعا آدم رو با خودش می کشونه.

از روی این کتاب در سال ۱۹۶۲ ، استنلی کوبریک یک فیلم فوق العاده ساخته که توصیه می کنم به جای کتاب اون فیلم رو ببینید. لولیتای کوبریک رو بیشتر از لولیتای ناباکوف دوست دارم.

داستان از اعترافات یک مرد که به جرم قتل در زندانه شروع میشه که به هیئت منصفه نامه ای نوشته و داستان رو نقل می کنه که چی شد که به اینجا رسید. 

راوی ابتدا ریشه یابی می کنه که علاقه ش به دختران کوچیک ۸ الی ۱۲ سال به خاطر ناکامی عشق نوجوونی و نرسیدن به دختری به اسم " آنابل " بوده و این علاقه از همونجا شکل گرفته. 
این موضوع در فیلم کوبریک نیست.

بعد از اون زندگی نامنسجم و باری به هر جهتی رو پیش میگیره و یک بار هم ازدواج میکنه و بهش خیانت میشه اما همه جا میگه که رابطه داشتن با یک دختر کوچیکسال براش به شدت جذاب تر بوده...
متاسفانه انزجار از این حرف ها نمیذاره که ادامه بدم اما کاراکتر بی اخلاقی رو به جایی میرسونه که با مادر یک دختر کوچیک سال برای رسیدن به دختر ازدواج میکنه و این فاجعه ست...

در کل شما با یک رمان اخلاقی و به اصطلاح نایس و مامانی طرف نیستید بلکه با یک اثری طرفید که گاهی شما رو متنفر میکنه...

باز هم به نظرم فیلم کوبریک چند مرحله جلوتر از کتابه. 

اما مسئله مهمی که درباره کتاب وجود داره و مسئله ترجمه اثره.  طبیعیه که لولیتا با این موضوع پدوفیلی ای که داره در اکثر جهان ممنوعه و تجدید چاپ نمیشه. در ایرانی که صادق چوبک رو سانسور میکنن ، مطمئنا توقع ترجمه جدید و چاپ جدید از لولیتا یک توقع بی جائی یه.

اما قبل از انقلاب ، ذبیح الله منصوری این کتاب رو ترجمه کرده که من با قیمتی گزاف خریده بودم و یک خانم خارج نشین به اسم اکرم پدرام نیا هم این کتاب رو خارج از ایران ترجمه کرده...

اما کدوم ترجمه رو بخونیم؟ 

به نظر منی که هر دو ترجمه رو همزمان خوندم ، هر دو خوبن... اگر می تونید هر دوتا رو بخونید اگر نمی‌تونید هر کدوم رو پیدا کردید بخونید.

ترجمه اکرم پدرام نیا دقیقا ترجمه خط به خط کتابه و خیلی توضیحات نداره و اگر می‌خواهید یک ترجمه دقیق از نوشته ناباکوف بخونید پس ترجمه پدرام نیا رو بخونید که ترجمه خوب و ساده و روونیه...

اما ترجمه منصوری چی؟ حرف و صحبت و حدیث درباره منصوری خیلی زیاده که به زودی در یک پست مفصل بهش می پردازم. 
اما درباره ترجمه منصوری از این کتاب :

منصوری نوشته که ترجمه خط به خط کتاب و تحت اللفظی اون باعث میشه که خیلی از نکات برای خواننده ایرانی مبهم باقی بمونه ( من در ترجمه پدرام نیا همچین چیزی حس نکردم ، شاید هم چون توضیحات منصوری رو خوندم این حس رو نداشتم ) و برای همین منصوری ترجمه ای " آزاد " انجام داده.

ترجمه آزاد یعنی از خودش توضیحاتی به متن کتاب اضافه کرده که البته برای بهتر فهمیدن نکات بد نیست اما خب متن اصلی کتاب نیست. در خیلی جاها هم با توجه به قدمت ترجمه منصوری توضیحاتی داده شده که امروز خیلی لزومی نداره. مثلا همبرگر رو امروز کسی نیست که ندونه چیه اما در زمان منصوری شاید کمتر کسی میدونسته که همبرگر چیه واسه همین منصوری ۳ خط درباره همبرگر توضیح داده. 

ترجمه پدرام نیا کمی در استفاده از واژه ها به متن اصلی وفادار تره ، مثلا خودارضایی یا کپل و... استفاده شده اما در متن منصوری اخلاقی تر ترجمه شده.

مثلا در جایی کاراکتر اصلی معتقده که کشتن همسرش فایده ای نداره پس بهتره اونو با چند لگد به پشتش آزار بده. پدرام نیا لگد به کپل ترجمه کرده و منصوری لگد به قفا یعنی پشت سر ...

با این توضیحات شما خودتون باید تصمیم بگیرید که کدوم ترجمه رو بخونید.  البته که جفت ترجمه ها به صورت فیزیکی سخت گیر میاد و تقریبا نایابه اما پی دی اف ترجمه پدرام نیا در دسترسه و با یک سرچ ساده میشه اونو دانلود کرد و خوند...

در کل خوندن لولیتا رو خیلی توصیه نمی کنم. به نظرم دیدن فیلم کوبریک می تونه جذاب تر باشه اما خب برای عاشقان ادبیات همیشه خوندن کتاب شیرین تره. 

تصمیم با خودتونه...