یادداشت محدثه مهری

        اینم کتاب مسافرتی اربعین ما.
این اولین کتابی بود که من به‌طور جدی درباره‌ی جنگ جمل خوندم و برای همین ترجیح می‌دم فعلاً به محتوا گیر ندم. فقط یه نکته ازش نقل کنم که برای خودم جالب بود: اول کتاب یه شرح حال شیش هفت صفحه‌ای از شیخ مفید داشت. یه جایی توی اون اشاره شده بود جنگ جمل اولین درگیری و کشتار بین دو گروه مسلمان بوده که هر دو طرف جنگ هم شخصیت‌های مهم و قابل توجهی داشتن که نه لغزش عایشه و طلحه و زبیر به‌عنوان همسر و اصحاب و نزدیکان پیامبر (ص) به‌راحتی قابل پذیرشه و نه خروج بر حضرت امیر (ع) و شکستن بیعت قابل توجیه. برای همین و به اضافه‌ی دلایلی دیگر، شیخ مفید لازم دیده که در مورد این جنگ تألیفی انجام بده، در صورتی که این وظیفه رو در مورد جنگ صفین احساس نمی‌کرده. چون معاویه بعد از شهادت حضرت علی (ع) با یه حکومت بیست ساله تقریباً پرده از چهره‌ی خودش کنار زده، اما در مورد جنگ جمل به‌خاطر کشته شدن طلحه و زبیر و بعد از اون، روایت‌های عایشه و عبدالله بن زبیر از جنگ، دفاع از حضرت علی (ع) لازم‌تر به نظر می‌رسه. این برای من جالب و قابل توجه بود. 
و اما فرم کتاب. این‌طور که من از مقدمه متوجه شدم، قصد نویسنده تبدیل روایت کتاب الجمل شیخ مفید به یه داستان روون با سیر زمانی خطی و منطقی بود. اما فکر می‌کنم این هدف به‌طور کامل به وقوع نپیوسته. در واقع با نقطه‌ی ایدئالی که تو ذهن منه فاصله‌ی زیادی داره. چرا؟ به نظر من موضوع مرکزی که بقیه‌ی روایت حولش شکل می‌گیره، باید چیز جزئی‌تری از «جنگ جمل» باشه تا مخاطب به‌عنوان یه داستان/رمان به کتاب نگاه کنه و نه یه گزارش تاریخی صرف. (مثالی که الان به ذهنم می‌رسه، کتاب «پس از بیست سال» سلمان کدیوره که یه شخصیت نسبتاً فرعی رو مرکز قرار داده و حول زندگی اون فرد، داستان صفین رو نقل کرده.) به‌علاوه انتهای هر فصل یه سری پانوشت داشت که اکثراً معرفی مختصر اسامی یا مکان‌ها بود. این یعنی قاعدتاً حین داستان شخصیت‌پردازی خوبی انجام نشده و همین‌طور هم بود. در واقع این پانوشت‌ها مطالب مفیدی دارن و خارج از بافت، یه معرفی‌نامه‌ی مختصر و مفید از افراد اون زمان ارائه می‌دن که در جای خودش خیلی هم خوب می‌تونه مورد استفاده قرار بگیره، اما خب وقتی وسط خوندن بخواد مدام بهش ارجاع بده، دیگه کتاب به‌عنوان یه داستان جذابیتشو از دست می‌ده. البته حجم اطلاعاتی که نویسنده مجبور بود ارائه بده، تا حدی این اتفاق رو توجیه می‌کنه. نثرش هم روونه و به سرعت پیش می‌ره. نکته‌ی آخر هم اینکه دخل و تصرف نویسنده، به‌خصوص در مورد احادیث و روایاتی که توی متن استفاده شده بود، می‌تونست بیشتر باشه تا زبان متن بهتر مورد پذیرش مخاطب قرار بگیره.
در مجموع من این نوع کتاب‌ها رو خیلی می‌پسندم (عاشق تاریخم🙏🏻) و امیدوارم که بیشتر و تکنیکی‌تر بشن تا آدم‌های تاریخ‌گریز هم علاقه‌مند بشن و دنبال کنن. (چون می‌دونین که ملتی که تاریخ خود را نداند محکوم به تکرار آن است.😔) دسترسی به یه کتاب که هم جذابیت فرمی کافی داشته باشه و هم تاریخی باشه و هم مستند و معتبر، خیلی ارزشمند و لازمه. پس اوصیکم. بخونید و بنویسید.