یادداشت محبوبه طاهری

        سنت معصومان «ع»، بعد از قرآن، دومین منبع شناخت دین است. این منبع از راه‌های مختلف و در طول تاریخ به دست ما رسیده است. سنت نیز مانند هر امرِ تاریخی دستخوش آسیب‌ها و تغییرات سهوی و عمدی شده است. بنابراین برای فهم و استناد به سنت معصومان باید با استفاده از روش‌ها و معیارهای علمی و معتبر این متون تاریخی را ارزیابی کنیم. عالمان پرتلاش شیعه در گذر زمان با تلاش‌های بی‌دریغ خود این میراث مکتوب را به نسل‌های بعد به شایستگی منتقل کرده‌اند. شیخ کلینی، شیخ صدوق، شیخ طوسی، علامه مجلسی و فیض کاشانی از جمله این عالمان هستند. حال به فرض صحت انتساب این احادیث (که از عالمان معتبر و ثقه نقل شده‌اند) به معصومان، گاهی فهم آن‌ها نیز به بررسی دقیق نیاز دارد و باید با به کارگیری علوم و فنون مختلف آن‌ها را مطلق، مقید یا محدود به شرایط زمانی و مکانی خاص و مانند آن معنا و تفسیر کرد. حفظ میراث مکتوب شیعه و جلوگیری از نابودشدن منابع روایی کار آسانی نبوده. دست‌بردن در روایات و محتوای آن‌ها، اعمال سلیقه و نظر شخصی، خدشه‌دارشدن سندی یا محتوایی روایات و اسباب مغالطه ذهنی از جمله آسیب‌هایی هستند که احادیث مطلقاً از آن‌ها مصون نبوده‌اند. بنابراین تحلیل و ارزیابی میراث حدیثی در روزگار ما تبدیل به رسالتی کلامی و از وظایف مهم عالمان دین برای حفظ اصل تشیع از باورهای خرافی و مطالب بی‌سند و غیر مستند شده است. عالمان شیعه از ابتدا در کتاب خود به وجود احادیث جعلی اشاره کرده‌اند و به نقد روایات نیز پرداختند اگر چه اثر مستقلی درباره روایات جعلی نداشته‌اند.
مراد از کلمه مشهور در عنوان کتاب هر خبر و روایت دینی است که در محافل مذهبی یا عموم جامعه به درجه قابل توجهی از اشتهار رسیده باشد. تمرکز کتاب بر روایات مشهور در میان شیعیان و منابع شیعی است، گرچه مقایسه تطبیقی و ریشه‌یابی روایات در منابع اهل سنت نیز اهمیت دارد که کتاب از این مهم فروگذار نکرده است. در فصل اول توضیح کلیاتی در علوم حدیث و بیان روش ارزیابی و اعتبارسنجی احادیث آورده شده. در این فصل ضمن بیان قواعد نقد محتوایی حدیث، احادیثی را هم به عنوان نمونه بیان و نقد کرده است. نویسنده گوشزد می‌کند که نگاه سندی صرف، بدون نگاه به محتوای روایت و قرائن آن در منابع و نگاه محتوای صرف بدون نظر به سند و نقد رجالی، هر دو خطاست و آفات متعددی در پی دارد. در فصل دوم برخی از احادیث موجود در کتب تفسیری و روایاتی که به تفسیر و تطبیق آیات قرآن می‌پردازند بررسی شده‌اند. فصل سوم راجع به احادیث اعتقادی است منظور از روایات اعتقادی هر روایتی است که به شکلی متضمن یک عقیده یا باور است. در فصل چهارم به نقد روایات تاریخی پرداخته است روایاتی که داستانی را به امامان «ع» نسبت می‌دهند یا سیری را از ایشان نقل می‌کنند. فصل پنجم راجع به روایات عاشورا است که روایات عاشورا نیز جزو روایات تاریخی هستند اما به دلیل اهمیت عاشورا و مقتل امام حسین «ع» بررسی جداگانه به آن اختصاص داده شده است‌.