یادداشت saba

        پنج نمایشنامه از انقلاب مشروطیت
غلامحسین ساعدی 
نشر نگاه

این کتاب یکی از آثار کمتر خوانده‌شده اما قابل‌تأمل غلامحسین ساعدی است؛ مجموعه‌ای از پنج نمایشنامه‌ی کوتاه که هر یک روایتی نمادین از وضعیت فرهنگی و اجتماعی دوران مشروطه را ارائه می‌دهد.
نمایشنامه‌ها عبارت‌اند از:
• از پا نیفتاده‌ها
• گرگ‌ها
• ننه انسی
• خانه‌ها را خراب کنید
• بام‌ها و زیربام‌ها
تمام این نمایشنامه‌ها در فضای شهر تبریز، یکی از کانون‌های اصلی انقلاب مشروطه، اتفاق می‌افتند. ساعدی در این آثار تلاش دارد مشروطه را از زاویه‌ای بومی‌تر و ملموس‌تر نشان بدهد.
او به‌جای روایت مستقیم و تاریخی، با بهره‌گیری از شخصیت‌ها، صحنه‌‌ها و گفت‌وگوهای پرتنش، فضای خفقان، ترس و ناکامی آن دوران را به تصویر می‌کشد. زبان اثر ساده و صریح است اما سرشار از کنایه است.
فضای رعب و ناامنی در همه‌ی نمایشنامه‌ها تنیده شده در نمایش آخر، یکی از شخصیت‌ها می‌گوید:

«گیر افتادن احمقانه‌اس. چه گیر بیفتی و چه بری خودتو بدی دست اونا، هردوش یکیس. هرجوری شده باید در رفت، به هرکلکی شده باهاس زنده موند.»

با اینکه هر نمایشنامه، اثری مستقل است، بین آن‌ها پیوستگی‌هایی وجود دارد و گاهی اشاره‌های جزئی به شخصیت‌ها یا موقعیت‌های قبلی شده است.
در مجموع، این کتاب یک شاهکار نمایشنامه‌نویسی نیست و حتی چندان پرکشش هم نیست، اما فضای خاص، لحن انتقادی و نمایش‌های کوتاهش باعث می‌شود آن را تا پایان بخوانید.