یادداشت علی دائمی

        چند نکته دربارهٔ این کتاب:

✅ خیلی‌ها نمایشنامهٔ مرغابی وحشی رو نقطهٔ مقابل اثر دیگر همین نویسنده، «دشمن مردم» می‌دونن. دشمن مردم که نقد آشکار و صریحی بر میان‌مایگی مردمه، به تلقی جامعه دربارهٔ محق بودن اکثریت می‌تازه. این مخالفت با حث اکثریت و نادان خطاب کردن اون‌ها اصلا به مذاق منتقدان خوش نیومد و تا حد زیادی ریشه در عقاید خود ایبسن داشت. ایبسن در یکی از مصاحبه‌هاش صراحتاً می‌گه حق با اکثریت نیست، حق با من و امثال منه! این آرمانگرایی بی‌باکانه و رادیکال برای من دوست‌داشتنی بود. اما در مرغابی وحشی انگار ایبسن از عقایدش عقب‌نشینی کرده. اگر دکتر استوکمان در دشمن مردم نمایندهٔ آرمان‌خواهی و عدالت‌طلبی متهورانه بود، این‌جا شخصیت «گرگیرش» چنین نقشی برعهده داره. اما گرگیرش چیزی بیش از یک آدم مغموم و شکست‌خورده نیست که درنهایت با حرف‌ها و اعمالش باعث دردسر برای آدم‌های داستان می‌شه. (برگرفته از مقدمهٔ نشر بیدگل)

✅ در اینجا هم با نمایش داستان زندگی آدم‌های عادی طرفیم. اما نه به اون شکل که چخوف عادت داشت بنویسه. چخوف در نمایش لحظات کسالت‌بار و خسته‌کنندهٔ ژندگی آدم‌های طبقات بالای جامعه تعمد و اصرار داشت. اما ایبسن تلاش نمی‌کنه ماجرای بی‌فراز و فرود و سخنان خسته‌کنندهٔ آدم‌ها رو به نمایش دربیاره. شاید به همین خاطره که در عین پرداختن به مسائل اجتماعی عصر خودش، نمایشنامه‌هاش خالی از جذابیت‌های عامه‌پسند نیست و شاید به همین خاطره که بهش لقب شکسپیر مدرن رو داده‌ن.

❌ چیزی که از ایبسن برام ناخوشاینده، همون چیزیه که خیلی از منتقدا بهش اشاره کرده‌ن. من در برخی آثار ایبسن اصرار بر نوعی اباحه‌گری و تلاش برای قبح‌زدایی و تابوشکنی از برخی اعمال و روابط رو می‌بینم. این نکته به میل افراطی ایبسن برای پرداختن به مشکلات زنان داره، اما در مجموع منجر به تبعیض و پایمال شدن حق و واکنش‌های هیجانی میشه، که انگار از طرف ایبسن مورد تاییده! در هدا گابلر، نویسنده و به تبع اون مخاطبان سمپاتی یک زن بدکارهٔ ظالم هستند که به مردها دروغ میگه و زندگی یک نویسنده رو تباه می‌کنه. در خانهٔ عروسک، زن بابت اشتباهی که کرده خودش رو محق می‌دونه و تصمیم می‌گیره همسرش رو ترک کنه! در روسمرسهلم روابط عجیب و نامشروع یک زن و مرد دستمایهٔ نمایش میشه. اینجا هم دروغگویی و پنهانکاری یک زن تلطیف و تطهیر میشه. بنابراین فکر می‌کنم باوجود مهارت انکارناپذیر ایبسن در نمایشنامه‌نویسی، نقدهایی که دربارهٔ اباحه‌گری بر او وارد می‌کنن، همچین ناصواب و بیراه نیست.

✅ در پایان باید بگم که ترجمه‌ای که نشر بیدگل چاپ کرده رو دوست داشتم. یه مقالهٔ خوب هم در ابتدای این کتاب اومده که خیلی به فهم نمایشنامه کمک می‌کنه. علاوه بر این‌ها، نشر بیدگل با همکاری نشر آوانامه نمایش صوتی این اثر رو اجرا کرده‌ن که گوش دادنش بسیار لذت‌بخش خواهد بود.