یادداشت 🎭 محمد رضا خطیب 🎬

        استادِ همه فن حریف.

هرچی بخوام از استاد بیضایی بگم کم گفتم. کسی که در ۱۹ سالگی یک کتاب درباره تاریخ نمایش ایران می نویسه که امروز بعد ۷۰ سال هنوز کارکرد داره ، جز نابغه چیزی نیست.
بهرام بیضایی نه تنها کارگردان و نویسنده ست ، بلکه یک پژوهشگر درجه یکه.
درباره اساطیر مطلب داره تا تئاترهای ژاپن و چین.
وسعت معلومات و خونده ها و دانسته های استاد واقعا بی نظیره .

کتاب نمایش در چین اثری پژوهشی از بهرام بیضایی، نه‌تنها گواهی بر وسعت دانش و دغدغه‌ی فرهنگی استاده ، بلکه سندی ارزشمند در شناخت یکی از کهن‌ترین سنت‌های نمایشی جهان به زبون فارسیه. این کتاب که اولین بار در دهه‌ی ۱۳۵۰ منتشر شد، در زمانی نوشته شده که منابع فارسی خیلی کمی درباره‌ی تئاتر آسیای شرقی وجود داشته.

 بیضایی، که خودش نمایشنامه‌نویس، کارگردان و پژوهشگر تئاتری بزرگیه ، در این کتاب با دقتی مثال‌زدنی، تاریخ، ساختار، و زیبایی‌شناسی نمایش چینی رو بررسی کرده.

بیضایی در این اثر، با نگاهی تطبیقی و ساختاری، به معرفی گونه‌های مختلف نمایش سنتی چین، مثل جینگ‌جو (اپرای پکن)، کن‌جو و شکل های نمایشی دیگه می‌پردازه. بیضایی عناصر بصری، موسیقایی و آیینی این نمایش‌ها رو با نگاهی موشکافانه بررسی کرده و نشان می‌ده که چطوری  این هنر، در طول قرون، تونسته هم کارکردی آیینی داشته باشه و هم جنبه‌های نمایشی خودشو حفظ کنه.

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های کتاب، سبک نگارش اونه؛ زبانی شفاف و دقیق، اما در عین حال ادبی و غنی. بیضایی تنها یک تاریخ‌نگار صرف نیست؛ اون نمایش رو «زیسته» و «فهمیده» . به همین دلیل، تحلیل‌هاش از دل متن بیرون میان، نه صرفاً از مطالعه‌ی منابع دست دوم.

نکته‌ی مهم دیگه، نگاه فرهنگی و انسانی کتابه. بیضایی سعی نمی‌کنه صرفاً یک دانشنامه‌نویس باشه، بلکه نمایش رو در بستر تاریخ، فلسفه، و فرهنگ چین جستجو میکنه. اون تلاش می‌کنه شباهت‌ها و تفاوت‌های این سنت با نمایش‌های ایرانی و  فرهنگ‌های دیگه رو هم برجسته کنه و در این مسیر، مخاطب ایرانی رو با جهانی ناآشنا، اما هم‌ریشه آشنا می‌سازه.

در مجموع، نمایش در چین کتابیه که هم برای پژوهشگران تئاتر و هم برای علاقه‌مندان به فرهنگ‌های شرقی، منبعی ضروری و الهام‌بخش محسوب می‌شه. این اثر نه‌فقط به عنوان یک پژوهش دانشگاهی، بلکه به عنوان نمونه‌ای از پیوند هنر، پژوهش، و فرهنگ، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات نمایشی ایران داره.

و چقد حیف که استاد نمیتونه در ایران باشه و بچه های هنر از وجود و دانش و هنرش بهره مند بشن.