یادداشت ناصر حافظی مطلق

        صبحانه با سنکا 
 
1) 
"صبحانه با سنکا: هنر زیستن در فلسفه رواقی" (Breakfast with Seneca: A Stoic Guide to the Art of Living) کتابی است نوشته‌ی فیلسوف و نویسنده آمریکایی، "دیوید فیدلر" (David Fideler)، که در سال 2021 میلادی نگاشته شده و نسخه فارسی آن در سال ۱۴۰۲ به ترجمه "مریم رئیسی" و در نشر "خوب" به چاپ رسیده است. "فیدلر" در این کتاب برخی از مفاهیم مهم "فلسفه رواقی" (Stoicism) را از دریچه دید یکی از مطرح‌ترین نظریه‌پردازان آن یعنی "سنکا" (Seneca) به شرح و تفسیر درآورده است. عنوان کتاب برگرفته از تجربیات خود نویسنده است که هنگام صبحانه به مطالعه نوشته‌های "سنکا" پرداخته و این تجربه را واقعه‌ای تأثیرگذار در تغییر نوع نگاه خود به زندگی و هستی برمی‌شمرد. شایان‌ذکر است که تصویر جلد کتاب در ترجمه فارسی متعلق به امپراتور "مارکوس اورلیوس" (Marcus Aurelius) است که خود نیز یک فیلسوف رواقی و پیرو "سنکا" بود.  
 
2) 
"لوکیوس آنائیوس سنکا" (Lucius Annaeus Seneca) ملقب به "سنکای جوان" (برای تمایز بین او و پدرش که “سنکای بزرگ” خوانده می‌شد)، فیلسوف رواقی اهل رُم در سده‌ی اول میلادی، سیاستمدار و نمایشنامه‌نویس و معلم امپراتور "نرون کلودیوس" (Nero Claudius)، یکی از سه چهره برجسته در میان رواقیان رومی است که خود دنباله‌رو و تکمیل‌کننده ایده‌های رواقیان یونانی بودند. دو چهره دیگر عبارت‌اند از "اپیکتتوس" (Epictetus) و امپراتور "مارکوس اورلیوس" (Marcus Aurelius) و بی‌تردید ایده‌های سنکا بر دو چهره دیگر تأثیر بسیاری گذاشته است. "سنکا" در روزهای آخر زندگی خود درحالی‌که تلاش می‌کرد در مقابل استبداد امپراتور "نرون" ایستادگی کند، به دستور "نرون" یعنی شاگرد خود به مجازات مرگ محکوم شد. واژه "رواقی" (Stoic) برگرفته از رواقیان اولیه یونانی است که کلاس‌های درس و بحث خود را در زیر "رواق‌ نقاشی: ایوان ملون" (Stoa Poikile) در شهر آتن تشکیل می‌دادند.  
 
3) 
"فیدلر" در کتاب خود مفاهیم اساسی فلسفه رواقی را بر اساس نوشته‌ها و نامه‌های به‌جامانده از "سنکا" صورت‌بندی کرده است و نوعی تفسیر نوین از هنر رواقی‌گری ارائه داده که مناسب با زندگی در دنیای امروزی است. احترام به سرنوشت، دوگانگی کنترل، اندیشیدن پیوسته به مرگ، شکرگزاری برای داشته‌ها، تلاش در جهت شناخت "لوگوس" (Logos)، نگاه از بالا و یکپارچگی هستی به‌عنوان یک کل که خردی جهانی و فراگیر بر آن حکم‌فرما است، از مهم‌ترین سرفصل‌های کتاب او هستند و همه این موارد در ساحت عمل به‌سوی شادکامی و فضیلت، شجاعت، اعتدال و عدالت میل دارند، اهدافی که یک فیلسوف رواقی آنان را والاترین دستاوردهای یک انسان برای زندگی کوتاه و فانی خود می‌داند. به اعتقاد نویسنده دغدغه‌ها، اضطراب‌ها، مشکلات و سختی‌های زندگی انسانی از زمان "سنکا" تاکنون تغییر زیادی نداشته‌اند و به همین دلیل است که خرد باستانی رواقیان برای زندگی امروزی نیز راهگشا است. 
 
4) 
باوجود انتقادات بسیار، "فلسفه رواقی" و بازگشت به آن که این روزها بسیار پررنگ شده است، میراثی از اندیشه بشری است و برآیندی از تفکرات جمعی از فیلسوفانی باستانی را به تصویر می‌کشد که اگرچه در روزگار خود یگانه دیدگاه غالبِ اندیشه را نداشتند، اما ایده‌هایشان در زمره تسلی‌بخش‌ترین، ملموس‌ترین و واقعی‌ترین اندیشه‌های کارساز انسانی به شمار می‌رفت. شاید یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این فلسفه همین باشد که در قالبی غیرمذهبی و تنها با اتکا به تعقل و اندیشه‌ورزی در پی ارائه راهکارهایی تأثیرگذار برای زیستن است که از نگاه انسان امروزی بسیار معنوی و جهانی به نظر می‌آیند، زیرا که رواقیان فیلسوفان منزوی و راهبانی عزلت‌گزین نبودند و در میان مردم و دقیقاً در مرکز فعالیت‌های اجتماعی به ایفای نقش عملی و فضیلت‌مدار خود می‌پرداختند.  
 
#فلسفه‌_رواقی