یادداشت محبوبه طاهری

        اگر بخواهیم لیلة القدر را صرف‌نظر از اصطلاحات اسلامی به مردم دنیا معرفی کنیم، مثلاً کسی بپرسد شما در این شب چه‌کار می‌کنید و برنامه‌تان چیست؟ اگر بخواهیم با یک بیان همه‌فهم جواب بدهیم باید بگوییم این شب، شب منزلت و موقعیت انسان است. این مسئله یکی از شاهکارهای فرهنگ اسلام می‌باشد.
در شب قدر به گفتۀ قرآن کریم، تقدیر و سرنوشت همه موجودات در یک شب از سال تعیین می‌شود. این بسیار عجیب است. زیرا خداوند با مشیت خود عالم را خلق کرده و علم ازلی دارد. همه چیز در یک نظامِ تعیین شده واقع می‌شود. بنابراین از تفسیر و سبب نزول این آیات نباید غافل شویم. رسول اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) بر احیای این شب بسیار تاکید کرده‌اند. در روایات فراوانی وارد است که حضرت زهرا (س) به هر قیمتی که بود اجازه نمی‌دادند که فرزندانشان بخوابند؛ یعنی با تشویق‌های گوناگون، آب زدن به صورت‌شان و یا با خوابانیدن آنها در روز، سعی داشته‌اند تا فرزندان عزیزشان شبهای قدر را بیدار بمانند چراکه این شب‌ها برای بیداری و برای عبادت و دعا وضع شده‌اند. بی شک رازی پشت این مسئله وجود دارد که ما از آن بی‌خبریم. حتی اهل سنت هم بر این مهم اجماع دارند و شب قدر را به دعا و مناجات می‌پردازند. البته آنها بر حسب روایات‌شان شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان را شب قدر می‌دانند. در این میان کسانی هستند که بحث تقدیر را به عنوان نظام از پیش تعیین شده در علم خداوند می‌پذیرند ولی از طرف دیگر، بحث اختیار را برای انسان قائل نمی‌شوند. لذا می گویند همۀ امور جبر است. این حرف کسانی است که همیشه می‌خواهند آزادی انسان را بپذیرند و نظام علی و معلولی را انکار می‌کنند. مؤلف در پاسخ به این عقاید می‌گوید که تقدیر الهی هیچ منافاتی با اختیار بشری ندارد. یعنی تقدیر بر اساس اختیار انجام شده و خداوند با در نظر گرفتن خصیصۀ اختیارِ آدمی عالم را تقدیر می کند. کتاب به همین ترتیب شبهات و عقاید غلط مخالفان را پاسخ می‌دهد. نویسنده کاملاً آیه‌ها و معانی لغات سورۀ قدر بررسی کرده و در بخش پایانیِ کتاب، به سوالات مربوط به تعیین دقیق شب قدر پاسخ گفته؛ با بیان اینکه شب قدر را فراتر از زمان و مکان دانسته. قطعاً در قرآن کریم یک شب به عنوان لیلة القدر مشخص شده اما نمی توان فهمید که به صورت معین کدام شب، شب قدر است. پس روایات تنها دست‌آویز ما خواهندبود. شاید عدم تعیین دقیق چنین شب سرنوشت‌سازی برای این است که مردم تمام این شبها را تلاش کنند و نور و بهره معنوی ببرند.