یادداشت سیدمهدی جزائری

        این کتاب، یک نقطه عطف جدی در خودآگاهیِ تاریخیِ ماست.
زخم ریشه‌دارِ جلال که در این سطور دهان بازکرده، ریشه در انفعال دارد؛ انفعالی که منجر به غرب‌زدگی و وادادگی‌ست؛ خواه انفعال دینی و خواه انفعال غیردینی.

جلال تعبیری کم‌نظیر از دینداریِ منفعلانه و جامعه متنسک به مناسک اما غافل از پیرامون سیاسی و اجتماعی دارد:
"از آن زمان(دوران صفوی) است که ما سوارانِ مرکب کلیّت اسلام، بدل شدیم به حافظان قبور؛ به ریزه‌خواران مظلومیت شهدا. ما درست از آن روز که امکان شهادت را رها کردیم و تنها به بزرگداشت شهیدان قناعت ورزیدیم، دربان گورستان‌ها از آب درآمدیم"

دینِ فانتزیِ منفعلانه در ایران، گرچه با انقلاب اسلامی ریشه‌اش خشکید، اما شاخ و برگش گهگاهی توی چشممان میرود؛ این بلای خانمان‌سوز، تازه نیامده که به این زودی هم برود.