یادداشت فاطمه عباس‌نژاد

        اگر سو‌گیری و سانسور تاریخ کتاب‌ می‌شد، اسمش زن ایرانی در گذار از سنت به مدرن بود.
مجموعه مقالاتی که نه به مقاله تخصصی و نشریه‌ای می‌ماند نه چیزی شبیه جستار است. بیشتر به یاد‌داشت‌های نامنسجمی می‌ماند که نویسنده وقت و حوصله کافی برای تقویت نثر و محتوای آن صرف نکرده است.
از حق نگذریم کتاب داده‌های نسبتا خوبی از زیست خانوادگی و زنانه در روزگار حوالی مشروطه و پس از آن می‌دهد؛ اما با منابعی که غالبا از زوایه نگاه مستشرقین است! و بی‌توجه به نقش مذهب و تجربه‌ ذهنی و فردی زنان آن دوره و با متنی به وضوح با گرایش‌های مدرن و غرب‌زده!
کتاب بر‌خلاف تصور من بیشتر از آن‌که پژوهشی جامع و حتی نظری و با بررسی روند نو‌گرایی و موانع آن و ترسیم این فرایند در زیست و هویت زنانه باشد، بیشتر مطالعه موردی در حوزه‌هایی خاص و ارائه‌دهنده داده‌های تاریخی درباره چگونگی شکل‌گیری مدارس مدرن و محتوای نشریات زنان بود، همین!
کتاب از بی‌سوادی و بی‌فرهنگی و بیکاری و حسادت و مکر و فرهنگ حرمسرایی می‌گوید، از تلاش‌های مدرن می‌گوید؛ اما از نقش مذهب و حضور زنان در مراسمات مذهبی و تلاش‌های علما و نقش دین در زندگی زنان آن روز هیچ نمی‌گوید.
از رشدیه می‌گوید اما از نقش حوزه در حمایت از مدارس او نه!
از صدیقه دولت‌آبادی و توقیف نشریه او می‌گوید؛ اما از نگاه‌های تند و تیز او در مسائل زنان، از پیشینه احتمالا بهائی او، از بانو امین و مخالفت‌هایش و فعالیت‌های این بانو مجتهده و کانون وی هیچ نمی‌گوید.
از کانون بانوان می‌گوید اما از نقشش در کشف حجاب و خوش‌خدمتی به رضا‌خان هیچ!
از فرح و فعالیت‌های او هم احتمالا به دلیل نداشتن مجوز چاپ هیچ نمی‌گوید.
به شکل بدی این سکوت و سو‌گیری و ضعف نظری کتاب آزار‌دهنده است.
اما نخواندن کتاب را توصیه نمی‌کنم و به نظرم حداقل تورق آن مفید است.
کتاب نشان می‌دهد مدرنیته چگونه تا مغز استخوان در جان‌مان نفوذ کرده است.
حتی اینکه بچه‌ها وسایل‌شان را باید در جای مخصوص بگذارند مسئله‌ای بوده که در جهان مدرن به زنان خانه‌دار آموزش داده شده است.
کتاب از حال‌و‌هوای نشریات آن دوره می‌گوید و علم‌ خانه‌داری و مهندسی خانه‌داری!
ببینید چه فهم کژی از مدرنیته داشته‌ایم و این نفهمیدن‌هایمان از غرب از کجا و چگونه ریشه می‌گیرید.
کتاب همچنین درباره فعالین بحث زنان و چگونگی طرح آن در ایران و مسیر آمده‌اش اطلاعات نه‌چندان قوی و کافی اما نسبتا خوبی می‌دهد.
در پایان شاید جذاب‌ترین بخش کتاب داده‌هایش درباره زیست سنتی زنان قبل و بعد از مشروطه، روز‌های پر تب‌و‌تاب ورود اندیشه‌های مدرن به ساحت جامعه و نهایتا معرفی شوکت سلامی است که الگوی سوم زن ایرانی‌-اسلامی بود وقتی الگوی سوم بودن مد نبود.
#زن‌ایرانی‌در‌گذار‌از‌سنت‌به‌مدرن
#فمینیسم
#نشریات
#سهیلا‌ترابی
#زنان