یادداشت محمدامین پورحسینقلی

        تعجب میکنم که ظاهرا این اثر کلارک در میان کتابخوانهای ایرانی (دستکم طرفداران ژانر علمی تخیلی) گویا چندان دیده نشده است. رمان که ظاهرا علمی تخیلی است، درونمایه شگرفی از تاریخ و سرانجام تمدن انسانی را در خود مستتر کرده است. وقتی انسان این توانایی را بیاید که با ایجاد یک کرم چاله، به اطلاعات گذشته دست یابد و حقایق تاریخی را آنگونه که بوده (و نه آنگونه که مورخین و قدرتهای سیاسی مایل بودند انسانها بدانند) مشاهده کند چه رخ خواهد داد؟