یادداشت سعید بیگی

        نثر کتاب خوب و روان است و به جهت قدمت آن، با زبان امروز کمی متفاوت است و واژگان و اصطلاحاتی در آن استفاده شده که امروز کمتر کاربرد دارد.

گویا این کتاب ویراستاری نشده است، زیرا غلط‌های تایپی آن‌قدر زیاد است که گاه معنای جمله روشن نیست و باید دوباره از ابتدای بند (پاراگراف) خواند تا فهمید که این کلمه چیست که این‌گونه اشتباه نوشته شده است.

مانایاد «جمال‌زاده» در این کتاب؛ در دو قسمت و در هر قسمت، در چند بخش داستانش را آورده است. داستان از خرید یک کتاب و یک جزوۀ کاغذی از زنی ـ که شوهرش در دارالمجانین کار می‌کرده و اکنون به دلیل تهمت دزدی فراری است ـ در بازار شروع می‌شود... .

به نظر می‌رسد، شباهت‌هایی بین این داستان «دارالمجانین» و «اتاق شمارۀ 6» از «آنتون چخوف» وجود داشته باشد. چه بسا جمال‌زاده به آن کتاب نظر داشته است. این کتاب از آثاری است که در زمان انتشار؛ به جهت اینکه نویسنده از آغازگران داستان‌نویسی در ایران، به سبک و روش جدید بوده، اهمیت فراوانی داشته است.

«جمال‌زاده» در این کتاب ـ مانند بسیاری از دیگر آثار خود ـ از برخی عادات، آداب و رسوم و رفتارهای رایج تودۀ مردم در آن زمان، انتقاد کرده و خواستار توجه به این مسائل و بهبود سطح فرهنگ و درک عمومی، برای دست‌یابی به زندگی بهتر شده است.

ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات آن دوران، در این کتاب مانند دیگر آثار «جمال‌زاده»، فراوان است و این یکی از ویژگی‌های برجستۀ کارهای او است. از طرفی به دلیل دور ماندن «جمال‌زاده» از زبان مردم کوچه و بازار و سکونت در خارج از کشور، زبان نوشته‌های او قدیمی و به دوران قاجار نزدیک‌تر است تا زبان روز مردم و این کمی خواندنش را برای امروزی‌ها دشوار می‌کند.

توصیفات فراوان و گاه بیش از اندازۀ لازم که نیازی بدان‌ها نیست، حوصله سر بر است و خواننده را خسته می‌کند و از خواندن باز می‌دارد. من یک بار این کتاب را تا حدود صفحۀ 80 خواندم و نتوانستم ادامه دهم و کنار گذاشتم تا اینکه امروز توانستم آن را از ابتدا بخوانم و تمام کنم.

«جمال‌زاده» حتی در بیان نقل قول‌ها از زبان دیگران هم، از زبان نوشتاری همانند بخش‌هایی که داستان را تعریف می‌کند، استفاده کرده است. این نکته زبان را کمی خشک و رسمی نشان می‌دهد و خوانندگان امروز کمتر با این زبان ارتباط می‌گیرند و به خواندن این‌گونه آثار تمایل پیدا می‌کنند.

در هر صورت کتابی خوب و خواندنی بود و گرچه انتقاداتی به بعضی موضوعات مطرح شده در آن دارم؛ اما در نهایت این کار، یعنی نوشتن داستانی بلند ـ و به قول خواننده‌ای رمان کوتاه ـ در آن روزگار و آن شرایط، تلاشی بسیار ارزشمند است و جای تقدیر دارد.