یادداشت امیرحسین محمودی

        وقتی انقلاب خودمان را با انقلاب سوسیالیستی شوروی سابق مقایسه می‌کنم، می‌بینم انقلاب ما خیلی بهتر از آن انقلاب است. اما همان انقلاب خشن غیرقابل پذیرش، عده‌ بی‌شماری از روشنفکران، نویسندگان و شعرای درجه‌ی یک روسیه‌ی آن زمان را جذب کرد. حتی کسانی هم که ابتدا مخالف انقلاب سوسیالیستی بودند، پس از مدتی جذب آن شدند. یکی از آن مجذوبین آلکسی تولستوی است که من یکی دوبار به مناسبتی اسم او را در جمع بعضی از شما آقایان که به این جا آمده بودید آورده‌ام. چون از او خیلی خوشم می‌آید. او که چند کتاب معروف هم دارد، نویسنده‌ی عجیبی است. آلکسی تولستوی تا سال 1925 میلادی، ضدانقلاب بوده است و حتی از کشور فرار می‌کند و به قول آقایان، به اصطلاح به عنوان «عنصر سفید» آن روزگار،‌ به آلمان یا فرانسه می‌رود ولی پس از مدتی که به شوروی برمی‌گردد، کتاب «گذر از رنج‌ها»  را می‌نویسد. نمی‌دانم این کتاب را دیده‌اید یا نه؟ «گذر از رنج‌ها» رمانی بسیار عالی در باب انقلاب سوسیالیستی شوروی است. این آدم که ابتدا ضد انقلاب بوده است،‌ چنین کتابی می‌نویسد. همان طور که می‌دانید، تاکنون کتاب‌های بسیاری راجع به انقلاب اکتبر نوشته شده است. اما بنده دو رمان از رمان‌های معروف و درجه‌ی یک در این خصوص را خواندم و با هم مقایسه کردم؛ اگر چه بیش از دو کتاب و تقریبا می‌َشود گفت تعداد زیادی کتاب راجع به انقلاب اکتبر خوانده‌ام. یکی از این دو رمان «دن آرام» اثر شولوخف است که معروف  است. خود شولوخف هم بلاتشبیه مثل شما آقایان است. یعنی اصلا پدید آمده‌ی انقلاب است. مربوط به طبقه‌ی انقلاب است، نویسنده‌ی انقلاب است، او که در دوران انقلاب اکتبر در جوانی بسر می‌برده است، «دن آرام» را تحت تأثیر حوادث و وقایع انقلاب نوشته است. دومین رمان هم «گذر از رنج‌ها»ی آلکسی تولستوی است که گفتیم ابتدا ضد انقلاب بود. رمان «گذر از رنج‌ها» نه تنها از لحاظ داستانی بلکه از لحاظ گرایش به اصول انقلاب و مجذوب بودن در مقابل حوادث و پدیده‌های انقلاب و ترمیم زیبای حوادث آن، بهتر از رمان «دن آرام» است. «گذر از رنج‌ها» در واقع چهره‌ی انقلاب را زیبا ترسیم کرده و زیبا نشان داده است.
آیت الله سید علی خامنه‌ای، سخنرانی در دیدار با هنرمندان و مسئولان فرهنگی، 1373/04/22