یادداشت محمدهادی رمضان‌زاده

        
بارزترین تفاوت «سفر به سرزمین آریایی‌ها» و «جانستان کابلستان» گرته‌برداری از تفاوت نویسنده‌هاشان است. یکی روایت‌نویسی زبردست و خوش‌قلم و دیگری انسان‌شناسی دقیق و تحصیل‌کرده. یکی روایت‌هایش را آب تخیل و تاب ادبیات می‌دهد، دیگری جزئیات وقایع و اماکن و اشخاص را مو به مو ثبت می‌کند. یکی مذهبی متشرعی است که اگر دست بدهد بدش نمی‌آید چند صفحه مواضع سیاسی‌-مذهبیش را با حوصله و مثال تشریح کند. دیگری از سیاست -خصوصا سیاست‌های فرهنگی و امورخارجه- دلخون است و به گلایه و قیاس با مدل‌های موفق اکتفا می‌کند. همین تفاوت‌ها را کمی اغراق شده ببینید، می‌شود معایب سفرنامه‌های مذکور! یکی به‌جای روایت سفر، شرح و بسط امور دیگر می‌‌پردازد، آن یکی گاهی به‌طرز تا خورده‌شدن مغز مخاطب پرداختن به جزئیات را ادامه می‌دهد. یکی وسط سفرنامه به داستان‌سازی برای روی می‌آورد، دیگری به آسیب‌شناسی مسائل اجتماعی.