یادداشت طاها دولت‌آبادی

        📚 *گاهِ ناچیزی مرگ*

📌 بالاخره تمام شد!‌ از نیمه شعبان مبتلا هستم به گاه ناچیزی مرگ و جرعه جرعه می‌خواندم که مبادا سریع تمام شود... رمانی حدوداً ۵۵۰ صفحه‌ای، آن هم با فونت ریز...

📍گاهِ ناچیزی مرگ درباره زندگی‌ محیی‌الدین ابن عربی است... ابن عربی آنقدر شخصیت جذاب و در عین حال مخوف و گمنامی دارد که آدم حریص باشد به خواندن رمانی درباره زندگی او. کسی که مذاهب گوناگون و نحله‌های مختلف سعی می‌کنند او را سخت، منتسب کنند به خود... و آخر هم‌ درست معلوم نیست او واقعا که بوده است! رمان‌ را محمدحسن علوان نوشته و کتاب، برنده جایزه بوکر عربی ۲۰۱۷ شده است. ترجمه آن را نشر مولی‌ درآورده.

♨️ رمان در دو خط زمانی پیش می‌رود؛ یکی از زبان ابن‌عربی و دیگری درباره سرگذشت نسخه خطی یکی از کتب مهم ابن عربی که در زمانه کنونی از شهری به شهر دیگر، از فردی به فرد دیگر دست به دست می‌شود. ترجمه رمان، الحق چشم‌نواز است؛ تا حدی که گاهی آدم از خاطر می‌برد متن ترجمه می‌خواند. ترجمه کمابیش‌ شبیه متون بهاءالدین خرمشاهی است و بسیار کیفیت بالایی دارد...

⭕️ گاه ناچیزی مرگ، معجونی از طعم عرفان و شریعت، سفر و سفر و سفر، معنویت و ریاضت، تصوف و خانقاه، و... است. گاه شیرین است، گاه سخت تلخ است، گاه فکر می‌کنی ابن‌عربی دقیقا خودِ توست، گاه خیال می‌کنی هرچقدر هم تلاش بکنی شمه‌ای از آنچه ابن‌عربی دیده و شنیده را نخواهی چشید!
در مجموع توصیه می‌کنم... با این قید که گاه ناچیزی مرگ یک رمان است؛ نه چیز دیگری!


پی‌نوشت اول؛
عنوان اصلی کتاب الحبُّ موتُ الصّغیر است که از مباحث ابن‌عربی گرفته شده است. به عنوان کتاب در میانه رمان یعنی بخش ۵۴‌ام اشاره شده است. الحبُّ موتُ الصّغیر یعنی عشق، مرگِ کوچک است...

⭕️ پی‌نوشت دوم؛
رمان نوشتن کار هر کسی نیست! در‌ دهه اخیر رمان‌هایی با موضوع زندگی و زمانه شخصیت‌های عرفانی و دینی رواج پیدا کرده است. ولی تفاوت سطح گاه ناچیزی مرگ با بسیار از رمان‌های مشابه کاملا محسوس است.
 به قول رضا امیرخانی، در گاه ناچیزی مرگ، ما واقعا با رمان مواجهه هستیم. اولا باید بدانیم کتاب، محصول خیال نویسنده است (ابن‌عربیِ گاه ناچیزی مرگ، علی‌الظاهر با ابن‌عربیِ واقعی تفاوت‌های زیادی دارد!‌ ابن‌عربیِ گاه ناچیزی مرگ سخت وابسته تصوف است و باکی هم ندارد گه گاهی مرتکب گناه شود. او به گناه منفصل و ایمان‌ متصل اعتقاد دارد...) گاه ناچیزی مرگ به عنوان یک رمان واقعا خواندنی است، جذاب است، می‌توان علی‌رغم حجم نسبتا زیادش آن را با شور و شوق تمام کرد. ثانیا؛ گاه ناچیزی مرگ را یک "نویسنده" یعنی علوان نوشته است. او پیش از گاه ناچیزی مرگ هم رمان نوشته و کارش، نویسندگی است. صرفا از روی دغدغه و... گاه ناچیزی مرگ‌ را ننوشته.
اما حدس و گمانم این است برخی از رمان‌های این‌چنینی در کشور ما، توسط نانویسنده‌ها و البته بر اساس یک دغدغه مقدس نوشته شده است. خروجی کار چندان شبیه رمان نیست و نمی‌شود به عنوان رمان، تحمل کرد... به خاطر دارم "کهکشان نیستی" را علی‌رغم تمام تبلیغات و... نتوانستم تمام کنم؛ ۱۰۰ صفحه اول را هم به زور خواندم. سید علی قاضیِ کهکشان نیستی، بیش از اندازه کند و ایستا است و گاه حوصله سر بر است و ابن‌عربی گاهِ ناچیزی مرگ، باورپذیر... نمی‌دانم کهکشان نیستی را یک "نويسنده" نوشته یا نه (هرچند طبق بررسی‌های اولیه پاسخ آن خیر بوده است) ولی می‌دانم‌ گاه ناچیزی مرگ را یک نويسنده نوشته. برای همین جذاب و خواندنی است... البته به عنوان یک رمان! نه زندگینامه واقعی ابن‌عربی... باری؛ هر که رمان‌ دستش می‌گیرد، باید بداند که رمان می‌خواند، رمان...

✒️ @derang_td (در پیامرسان بله)