یادداشت سجاد نوروزی
1403/7/21
کتاب پیش رو کتاب شماره هفتم از «مجموعه تفکر نقاد» میباشد که «نشر اختران» آنرا به چاپ رسانده است. ترجمه پیام یزدانی. به قلم دو نویسنده شناخته شده که نویسنده اکثر بوکلتهای مجموعه ۲۲ جلدی Thinker's Guide Library هستند: لیندا الدر و ریچارد پل. همانگونه که از عنوان کتاب برمی آید تمرکز کتاب بر مفهوم استدلال اخلاقی «بر اساس مفاهیم تفکر انتقادی» است. هدف کتاب آشنایی خواننده با ملزومات و تمهیدات فکری برای استدلال اخلاقی است. از آنجایی که اخلاقی زیستن و ساخت جهانی اخلاقی مدار هر دو از ثمرات بهره مندی تفکر و استدلال اخلاقی است لازم است به درستی مفاهیم و نکاتی مورد بحث قرار بگیرد. نویسندگان در قسمتهای ۱۰ گانه این کتاب عناوینی در مورد کارکرد اخلاق و موانع آن، شبه اخلاق ، مولفه های استدلال اخلاقی ، منطق استدلال اخلاقی، زبان و استدلال اخلاقی و موارد دیگر را به خوبی مورد بحث قرار گرفته دادند. نویسندگان کتاب تمییز دادن رفتار اخلاقی با رفتار مطابق با عرف و باور مذهبی و قانون را بسیار جدی و مهم مورد بحث قرار میدهند. «اخلاق مجموعه ای است از مفاهیم و اصول راهنما برای تعیین اینکه کدام رفتار موجب کمک به موجودات واجد احساس میشود و کدام رفتار به آنها آزار میرساند.» به بیان دیگر مفاهیم و اصول اخلاقی ، جهان شمول ، فرافرهنگی و فرامذهبی هستند. قرار نیست برای استدلالی ضد نسل کشی یا شکنجه و قتل حتما متوسل به باورهای مذهبی یا عرف اجتماعی بشویم. قسمت مولفه های استدلال اخلاقی و منطق استدلال اخلاقی که حدود ۵ صفحه هست برای افرادی که قبلا با موضوع استدلال و تفکر نقادانه آشنایی داشتند تقریبا تکراری است. قسمت زبان و استدلال اخلاقی بنظر من مهم ترین و ظریفترین نکات این کتاب را دربردارد. نویسندگان تاکید میکنند که استدلال اخلاقی راهی است هم به واقعیت و هم به خودفریبی. متفکر نقاد باید آگاه باشد که استفاده ابزاری از زبان چه آگاهانه چه ناآگاهانه ممکن است موجب گمراهی شود. «درمقام عمل، توافق زبانی بر سر اصول کلی [اخلاقی] کافی نیست» . از صفحه ۴۹ تا ۶۷ نویسندگان به ۱-توجه به پیچیدگی و سادگی مسائل اخلاقی(مسایل پیچیده عموما نیاز به نگاه از نظرگاه های مختلف دارد) ، ۲-توجه به تمایز حقایق/دیدگاه در استدلال اخلاقی (در رسانه ها و در ذهن غیرنقاد سوگیری به سمت دیدگاه است تا حقایق) ، ۳-توجه بر معیارهای فکری برای ارزیابی استدلال اخلاقی (وضوح ، درستی ، دقت ، مربوط بودن ، عمق ، وسعت ، منطقی بودن ، اهمیت و انصاف) ، ۴-توجه به جنبه های خلقی، جنبه های شناختی اخلاقی و مهارت اخلاقی (بعنوان ضروریات فرد متفکر نقاد اخلاقگرا ) ۵- فضیلتهای اخلاقی مانند تواضع اخلاقی ، شهامت اخلاقی، همدلی اخلاقی، صداقت اخلاقی، پشتکار اخلاقی و انصاف (بعنوان برخی ویژگی های فکری/اخلاقی متفکر نقاد) اشاره میکنند. نکاتی که در کتب و متون دیگر تفکر نقادانه نیز اشاره شده است. و نهایتا در قسمت موخره(جمع بندی) کتاب که تصاویر آنرا در یادداشت قرار میدهم. پیوست کتاب نیز شامل واژه نامه ، اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه اسلامی حقوق بشر است. همانگونه که به درستی در قسمت «سخنی با خواننده» اشاره شده «این راهنما قرار نیست به خودی خود کسی را به فردی اخلاق مند تبدیل کند. اما شالوده ای پیش می گذارد که بدون آن گفتگو در زمینه اخلاق اغلب به جدلهای بی پایان یا ناسازگاری های دلسرد کننده و کج فهمی می انجامد . رسیدن به جایگاه استدلالگر اخلاقی صاحب بینش و انسان اخلاق مدار وقت و تمرین بسیار می خواهد. » باید برای اخلاقی زیستن و اخلاقی ساختن جامعه تلاش کرد. در قسمت اول کتاب («کارکرد اخلاق و مانع اصلی در برابر آن») اشاره میشود که «در کنه هر عمل غیراخلاقی نوعی و قدری خودفریبی وجود دارد. و هرگونه خودفریبی هم برآمده از نوعی نقص در تفکر است» و «رشد اخلاقی ممکن نیست مگر این واقعیت را بپذیریم که همه ما انسانها گرایش داریم به خودپسندی ، تعصب، خود توجیه گری و خودفریبی» . بنابراین اگر بخواهم فهم خودم از کتاب را بیان کنم این است که مجهز نبودن به تفکر نقادانه [و استدلال اخلاقی مبتنی بر آن] گفتگو در زمینه اخلاق و استدلالهای اخلاقی را به سمت جدلهای بی پایان یا کج فهمی خواهد برد. از این منظر ضروری است که استدلال اخلاقی براساس مفاهیم و اصول تفکر انتقادی را جدی بگیریم. بطور کلی خواندن این کتاب را به همه کتابدوستان خصوصا آنها که کتابهای دیگر این مجموعه چند جلدی «تفکر نقاد» را مطالعه کردند توصیه میکنم. برای من مطالعه این کتاب همزمان شد با مطالعه کتاب دیگر این مجموعه «جامعه ، فرهنگ و تفکر نقاد: مجموعه مقالات - شماره هشت مجموعه تفکر نقاد» (نوشته گرگ آر.هاسگینز و همکاران) و این همراهی برایم بسیار الهام بخش و مفید واقع شد.
1
(0/1000)
نظرات
تاکنون نظری ثبت نشده است.