یادداشت ناصر حافظی مطلق

        پایان ابدیت
The End of Eternity

(به مناسبت 6 آوریل 2018، بیست و ششمین سالگرد فوت مرحوم "آیزاک آسیموف")

1)
"پایان ابدیت" (The End of Eternity) نام داستان بلندی است از مرحوم "آیزاک آسیموف" (Isaac Asimov) که در سال 1955 میلادی نگاشته شده است. این داستان یکی از مشهورترین نمونه‌های زیرگونه‌ی ادبی "تاریخ جایگزین" (Alternate History) است. 
این کتاب را می‌توان زیرساخت تمام مجموعه‌های داستانی دیگر "آسیموف" نظیر "بنیاد" (به ترتیب زمان وقوع وقایع شامل داستان‌های: سرآغاز بنیاد و ترجمه‌شده با نام سرآغاز بنیاد کهکشانی، پیشبرد بنیاد و ترجمه‌شده با نام پیشبرد بنیاد کهکشانی، بنیاد و ترجمه‌شده با نام ظهور امپراتوری کهکشان‌ها، بنیاد و امپراتوری و ترجمه‌شده با نام جنگ امپراتوری کهکشان‌ها، بنیاد دوم و ترجمه‌شده با نام سقوط امپراتوری کهکشان‌ها، لبه‌ی بنیاد و ترجمه‌شده با نام لبه‌ی بنیاد کهکشانی، بنیاد و زمین و ترجمه‌شده با نام بنیاد کهکشانی و زمین)، مجموعه داستان‌های روبات‌محور (شامل: غارهاي پولادي، خورشيد عريان، روبات‎هاي سپيده‌دم و امپراتوري روبات‌ها)، مجموعه داستان‌های امپراتوری (شامل: ماجراي فضا، ستارگان همچون غبار و قلو‌ه‌سنگي در آسمان) و ...دانست. 

2)
داستان بلند "پايان ابديت" را شايد بتوان فيلسوفانه‌ترين اثر علمی- تخيلي "آسيموف"  قلمداد كرد. داستاني كه در آن گروهي به نام "ابدی‌ها" از طريق آسانسورهاي زماني كه بر مبناي معادلات زمان کشف‌شده توسط دانشمندي در سده بيست و چهارم كار مي‌كند، در دور‌ه‌هاي زماني متفاوت رفت‌وآمد دارند. اين آسانسورها كه ازلحاظ زماني تا لحظه‌ی انفجار ابر نو اختری خورشيد امتداد یافته‌اند، انرژي خود را از انفجار خورشيد گرفته‌اند و اين منبع انرژي عظيم، تأمين‌كننده‌ی تمام انرژي اين سيستم متحرك در دوره‌هاي زماني متفاوت است. ابد‌ی‌ها در تمام دور‌ه‌هاي زماني رفت‌وآمد دارند و به‌محض مشاهده‌ی يك واقعه‌ی نامناسب در هرلحظه از زمان، عوامل مولد آن را در گذشته شناسايي كرده و با تغيير و دست‌كاري عوامل مربوطه، آينده را بازتعريف می‌كنند. در نسخه‌ی جديد آينده، حتي ممكن است بسياري از اشخاص، ديگر وجود نداشته باشند و به همين شكل حافظه و تاريخ بشري در هر يك از اين بازتعريف‌ها تغيير مي‌كند. ايده‌ی اصلي اين تغييرات زماني بر مبناي يك خاصيت رياضي در "نظريه‌ی آشوب" به نام "اثر پروانه‌اي" (Butterfly Effect) بناشده است.

3)
تمدن انسانی که در این داستان تصویر شده، انرژي خورشید را مهار كرده اما نكته‌ی مهم اینجا است كه نسل‌هايي از آيندگان، بازه‌اي از آينده‌ي مسير آسانسور زمان را بر گذشتگان بسته‌اند. زيرا آن‌ها به‌درستي دريافته‌اند كه بازتعريف آينده بر مبناي اصلاح گذشته، تمدن بشر را در سطح يك تمدن ایستا متوقف خواهد كرد ازاین‌رو که بشر با بازتعريف پیاپي آينده، از فضا غافل شده و سفرهاي فضايي را در نسخه‌هاي مختلف واقعيت‌ها حذف خواهد كرد و لذا تمدن‌های هوشمند ديگر، سيارات غیرمسکونی را به مصادره‌ی خود درخواهند آورد كه درنتيجه جايي به‌جز زمين براي بشريت باقي نمي‌ماند. آيندگان جاسوسه‌اي را به داخل ابدی‌ها می‌فرستند و او با كمك تكنسيني به نام "اندرو هارلان" (Andrew Harlan) به نيمه‌ی اول قرن بيستم بازگشته و به‌گونه‌اي در رخدادها دست مي‌برد كه ابديت را تغيير دهد. در نسخه‌ی جديد آينده، دنيايي اتفاق مي‌افتد كه همين دنياي فعلي ما است. دنيايي كه در آن ابدی‌ها موجود نيستند و  این آغاز ماجراهای پرشور و ابدی داستان‌های بعدی "آسیموف" افسانه‌ای است. 

4)
کتاب "پایان ابدیت" در سال ۱۳۸۲ توسط "پیمان اسماعیلیان" به فارسی ترجمه و در انتشارات "جوانه رشد" به چاپ رسیده و سپس در سال ۱۳۸۵ توسط "چاپ و نشر  بنیاد" تجدید چاپ ‌شده است.
در سال 1987 میلادی یک اقتباس سینمایی از این کتاب با نام "پایان ابدیت" (Konets Vechnosti) در سینمای اتحاد جماهیر شوروی صورت گرفت که البته پایان آن کمی با کتاب متفاوت است. البته پیش‌ازاین اقتباس، یک اقتباس تلویزیونی هم در سال 1976 در مجارستان و با نام "مرگ بی‌مرگی" (The Death of Immortality) پخش شد. رگه‌هایی از اقتباس ایده‌هایی از این کتاب نیز در فیلم "دایره‌ی سامان‌دهی" (The Adjustment Bureau) ساخته‌شده در سال 2011 میلادی به چشم می‌خورد. جدا از این، شایعاتی هم در زمینه‌ی ساخت یک فیلم هالیوودی بر اساس داستان کتاب "پایان ابدیت" شنیده می‌شود.