یادداشت محمدرضا زائری

        مدت‌هاست که به صورت مکرر برخی را دیده‌ام که در جستجوی کتاب مناسبی برای اثبات خدا بوده و مثلا گفته‌اند که دوستم یا فرزندم دچار تزلزل در باورهای اعتقادی خود شده و برای همین سراغ کتابی برای تبیین ساده و قانع کننده این موضوع را گرفته‌اند. 
من البته در چنین مواردی تردید دارم که خواندن کتاب بتواند کمکی به حل مشکل بکند، زیرا غالبا چنین مواردی ناشی از عوامل محیط اجتماعی و علت‌های غیر اعتقادی است و در واقع با کتاب به وجود نیامده که با کتاب بخواهد برطرف شود، اما معمولا این افراد می‌گویند که شخص مورد نظر آمادگی مطالعه و پذیرش دارد و برای همین اصرار می‌کنند که کتابی به آنها معرفی کنم. 
در این زمینه هم به طور طبیعی کتابهای زیادی نوشته شده که بعضی از آنها هم بسیار خواندنی و مفید هستند، اما غالب این کتابها اولا دارای مضامین درون دینی هستند، یعنی نویسنده با فرض مخاطب معتقد و مؤمن به نگارش کتاب پرداخته و ثانیا حال و هوای کلامی و فلسفی دارند و محتوای آنها برای مخاطب عمومی مناسب نیست. 
در میان کتابهایی که در این زمینه به بازار نشر عرضه شده، کتاب «نشانه‌هایی از او» نوشته مرحوم آیت الله سیدرضا صدر بسیار ارزشمند و مفید به نظر می‌رسد. 
نویسنده این کتاب دانشمندی آگاه و اسلام شناس بود که به خاندانی اصیل و ریشه دار تعلق داشت و گرچه برادر کوچکتر ایشان امام موسى صدر بیشتر شهرت یافت، اما ایشان خود نیز فرزانه ای صاحب فضیلت و ذوق بود و به دلیل حافظه قوی و نبوغ ذاتی در سن جوانی به اجتهاد رسید و طی سالها فعالیت علمی آثار گرانقدری از خود به جای گذاشت. 
کتاب «نشانه هایی از او» نثری روان و بسیار جذاب دارد و با ذکر مثالهای عینی، فضایی محسوس و ملموس برای خواننده ترسیم می‌کند و بر خلاف غالب کتابهای اعتقادی که متن سنگین و تخصصی دارند، از نثری داستانی و روایتی نرم برخوردار است. 
همه مطالب کتاب کوتاه و مختصر -گاه در حد یک صفحه یا حتى نصف صفحه- هستند (کتاب ٢٨١ بخش دارد) و عناوین هر بخش طوری انتخاب شده که کاملا جلب توجه می‌کند و شوق خواندن را در مخاطب برمی انگیزد. 
محتوای کتاب هم پرسش محور است و در هر موضوع و مصداقی خواننده را مورد سؤال قرار داده و از او می‌خواهد تا بیاندیشد و پاسخ دهد.
مضامین کتاب را نیز مسایل علمی تجربی از جانورشناسی و علوم طبیعی تا آناتومی بدن انسان تشکیل می‌دهد و آشکار است که نویسنده کتابها و مجلات علمی فراوان را با اشتیاق مطالعه کرده و از آنها بهره گرفته است. دو پیوست خواندنی و مفید نیز در پایان کتاب قرار دارد؛ یکی پاسخ‌های کوتاه و صریح به ٢١ پرسش مانند این که چرا باید به چیزی ایمان بیاوریم که او را نمی‌بینیم؟ و دومی یادداشتی مختصر در باره ریشه‌های روانی بی اعتقادی به خداوند. 
در همین پیوست چنین می‌خوانیم:«جوانان ترسا بر ضد قدرت کشیش قیام می‌کنند، جوانان گبر از موبد می‌گریزند، هندوها از پاندیت عوام فریب روگردان می‌شوند و جوانان مسلمان از آخوند بی سواد فرار می‌کنند. هنگامی که اسپانیایی ظالمی می‌خواست یکی از سران قبایل بومی آن جا را بکشد، به وی پیشنهاد کرد که مسیحی شود تا به بهشت برود. آن مرد پرسید: آیا در بهشت، اسپانیایی نیز هست؟ پاسخ به طور قطع مثبت بود. لذا آن مرد بیچاره گفت: بهشتی که اسپانیایی در آن باشد نمی‌خواهم».
محتوای این پیوست نشان می‌دهد که نویسنده به فضای واقعی محیط اجتماعی و عوامل بیرونی کاملا توجه داشته و در عین تمرکز بر محتوای اقناعی کتاب، نمی‌خواسته چیزهایی انتزاعی را در خلأ بنویسد و به مخاطبی گنگ و ناشناخته عرضه کند، بلکه کوشیده با زبانی ساده مخاطبی بدبین را به گمشده اش برساند.   
برخی عناوین کتاب عبارتند از:«جهان رنگارنگ، ماده اولیه جهان، پیدایش فضا، سبزی نباتات، رنگ انسان ها، اگر باران نبود، پرنده قطبی، نقشه دفاعی آهو، مرغ شکسته بند».
در مجموع کتاب «نشانه‌هایی از او» این اثر را بر خواننده دارد که پس از مطالعه کتاب به پیرامون خود و مخصوصا بدن خودش با توجه بیشتری بنگرد و تفکر کند. 
نویسنده در یادداشت بسیار کوتاه خود در آغاز کتاب چنین نوشته است:‌«نشانه‌های یادشده را خودش رهنمایی کرده، پس آنچه در این دفتر است، از او و به سوی اوست. شایسته تر از خودش کسی نیست که این کتاب به حضورش تقدیم شود».


(به تاریخ ۱۴۰۰/۵/۴ از سری یادداشت‌های روزنامه شهرآرا)