یادداشت امیرحسین کیوانی راد

        استاد جعفری در این اثر به برخی از مسائل حقوق و فقه اسلامی پرداخته‌اند. ایشان نخست تعبد و تعقل در فقه اسلامی را از دیدگاه جدید و بدیع مورد بررسی قرار می‌دهد و معتقد است که بر خلاف تصور عامیانه، تعبد، مبتنی بر تعقل است. وی ابتدا دو مفهوم تعبد و تعقل را تعریف کرده و می‌گوید: «هر اندیشه‌ای که با پیروی از اصول و قوانین ثابت‌شده به جریان بیفتد، تعقل نامیده می‌شود». سپس دو نوع احکام اسلامی را بیان می‌کند:
یکم- احکامی که به بیان کیفیت رابطۀ میان انسان و آفرینندۀ جهان هستی که خود جزئی از آن است، می‌پردازد.
دوم- احکامی که مربوط به انسان در جهان طبیعت یا انسان‌های دیگر است.
ایشان با ارائۀ مستندات قرآنی و روایی اثبات می‌کند که هر دو نوع احکام، تعارضی با عقل ندارند و تعبد در عبادات حتماً به دلایل قاطعانۀ عقلی مستند است. به اعتقاد او: فقه اسلامی برای مدیریت حیات دنیوی و اخروی آدمی در مسیر به ثمر رساندن شخصیت رو به کمال او، وضع شده است.
در بخش‌های پایانی این مجموعه، چند اصل و قاعدۀ مهم فقهی مورد نیاز جوامع، بررسی و تحلیل شده است: اصول و قواعد فقهی، قاعدۀ لا ضرر و ضرار، طهارت اهل کتاب، ذبایح اهل کتاب، حلیت و حرمت گوشت انواع حیوانات، عدم انحصار زکات در مواد نه‌گانه، حرمت سقط جنین، کیفر سرقت، مسئولیت مدنی ناشی از جرم کودکان بزهکار، امر به معروف و نهی از منکر، و حقوق حیوانات در اسلام، از جمله موضوعات مهمی هستند که از دیدگاه ایشان ارائه شده است. این مجموعه نشان می‌دهد که چگونه می‌توان جهان‌بینی قرآن کریم را که همان گزاره‌های هستی‌شناسانه است، در قواعد حقوقی و فقهی که همان گزاره‌های هستی است، در نظر گرفت. چه، بیشتر آیات قرآن، مربوط به آیات جهان‌بینی و درصد کمی از آن مربوط به آیات حقوقی و فقهی است.
استاد جعفری با گسترۀ ذهنی و مطالعات وسیع و دقت نظر خود، توانسته است حقوق و فقه اسلامی را از عینک جهان‌بینی و جهان‌نگری قرآن ارائه کند و استفتائات و پاسخ‌های ایشان، این روش بدیع و اسلامی ایشان را نشان می‌دهد.
این کتاب ابتدا در دهۀ 1340 خورشیدی، با نام «منابع فقه» و سپس در اواسط دهۀ 1370 به نام «رسائل فقهی»، و در اوایل دهۀ 1390، تحت عنوان کاوش‌های فقهی به حلیۀ طبع آراسته شده است.