یادداشت حامد محسنی

        نخستین مواجهه‌ام با آثار اروین یالوم از طریق رمان «وقتی نیچه گریست» بود. اما با وجود شباهت‌های مسئله‌ی شخصیت اصلی و دغدغه‌های شخصی‌ام، نتوانستم با آن ارتباطی عمیق برقرار کنم. راه‌حل‌هایی که یالوم ارائه می‌داد، نه تنها برایم کارآمد نبود، بلکه گاه شعاری و سطحی به نظر می‌رسید. بعدها «درمان شوپنهاور» را خواندم. من از لحاظ فکری و روحی خود را به شوپنهاور بسیار نزدیک می‌دانم، و هنگام خواندن کتاب یالوم، در بسیاری از موارد، به جای همراهی با درمانگر، هم‌نظر با فیلسوف بودم.

با وجود این دو تجربه‌ی نه‌چندان موفق، یالوم را کنار نگذاشتم. این‌بار به سراغ کتاب «مسئله‌ی مرگ و زندگی» رفتم. کتابی مستند و مشترک میان یالوم و همسرش، درباره‌ی مواجهه‌ی آنان با بیماری لاعلاج و مرگ.

اما این کتاب هم مانند دو تجربه‌ی قبلی، من را چندان با خود همراه نکرد. تا نیمه‌هایش پیش رفتم و بارها وسوسه شدم آن را کنار بگذارم. فصل‌هایی که به قلم مریلین یالوم نوشته شده بود، برایم خالی از تأثیر و صمیمیت بود؛ به‌خصوص در مقایسه با کتاب از «قیطریه تا اورنج‌کانتی» که در آن حمیدرضا صدر از مواجهه‌اش با سرطان نوشته است. هرچند موضوع این دو اثر مشابه است، اما حرف‌های صدر برایم انسانی‌تر و اندوه‌بارتر بود.

با این حال، خواندن را ادامه دادم. نه به خاطر ساختار یا جذابیت ادبی، بلکه به خاطر انتظارم از فصلی که در آن مریلین از دنیا می‌رود. می‌خواستم ببینم یالوم، روان‌درمانگری که سال‌ها درباره‌ی مرگ نوشته، چگونه با فقدان همسرش مواجه می‌شود. در همین فصول است که کتاب عمق بیشتری می‌گیرد، صادقانه‌تر می‌شود و توان تأثیرگذاری پیدا می‌کند. هرچند این کیفیت دوام نمی‌آورد.

پیش از این، «عکاسی، بالون‌سواری، عشق و اندوه» اثر جولین بارنز را خوانده بودم؛ کتابی درباره‌ی سوگ و غم از دست دادن همسر. محتوای آنچه یالوم و بارنز نوشته‌اند از نظر موضوع نزدیک‌اند، اما تجربه‌ی خواندنشان برایم متفاوت بود. من همراه با جولین بارنز گریه کردم، بارها و بارها، اما با یالوم نه.

با وجود تمام این نکات، از خواندن این کتاب پشیمان نیستم و قصد این را هم ندارم که خواندن آثار یالوم را متوقف کنم. یالوم نویسنده‌ای مهم و تأثیرگذار است. این روزها در حال گذراندن دوره‌ای در روان‌درمانی اگزیستانسیال هستم که منبع اصلی‌اش کتاب یالوم است. شاید در آینده، درکی عمیق‌تر از آثارش پیدا کنم. اما فعلاً باید بگویم که با وجود تمام تلاشم، هنوز نتوانسته‌ام با نوشته‌هایش ارتباطی واقعی برقرار کنم.