یادداشت سید علی مرعشی

        تاریخ تشیع در ایران
اثر‌تقریبا جامعی است که تلاش می‌کند‌ ردپای شیعه در طول نه قرن(تا پیش از طلوع صفویه) را واکاوی کند. برای این منظور ابتدا مخاطب را با مفاهیم مختلف «شیعه» مثل تشیع عراقی،تشیع امامی و... آشنا می کند سپس در طول هر قرن به بررسی آثار، عملکرد، رشد و‌نمو این مکتب در زمینه های معرفتی، سیاسی، فرهنگی و علمی می پردازد.

در این راستا به تفصیل‌ از فشارهای جان کاه قرون اولیه نسبت‌«علویان» توسط بنی امیه و عباسیان‌ پرده بر می دارد و در اواسط دوران عباسیان،رشد و شکل گیری فرهنگ یکپارچه ای به نام تشیع را در برخی نقاط ایران پی می گیرد. در هر قرن به تفکیک نقاط متفاوت جغرافیایی، رشد شیعه و شخصیت های مطرح قرن در بستر تنش های مذهبی، فشار حکومت ها، اختلاف های کلامی-شرعی و رقابت های مذهبی شهرها (مثل تقابل تاریخی عجیب میان اصفهان‌و‌قم در قرن ۳و۴) بررسی می شود. 

در جمع بندی حوادث و تجمیع قرائن‌برای ارائه تحلیلی جامع و مانع‌ نویسنده از روایت های تاریخی بسیار فراوانی بهره برده که این مقدار از تطبا جدا جای تشکر دارد. وی همچنین نیم نگاهی به نظرات مستشرقین، مقالات نویسنده های معاصر  و آثار تاریخی و عتیقه باقی مانده از قرون ماضی دارد که البته به استحکام متن افزوده است. 

اما به نظر حقیر کمیت کار آنجا می لنگد که نویسنده در تحلیل محتوایی آراء متکلمین، فلاسفه و فقها قلم می فرساید و سعی در همراه کردن آنان در تجمیع قرائن تاریخی، ارائه گمانه زنی و یا رد مخالفین دارد، که بیش از پیش نیاز به وجود «گروه نویسندگان آشنا به هر شاخه دانش» و «تاریخ دانان هر علم» را گوشزد می کند. اما از حق نگذریم که غور در میان صفحات تاریک، مبهم ،مخدوش و گاه نیم سوخته آثار تاریخی می طلبد که محقق با اسلوب اجتهادی و شم ورزیده خود در برابر هر واقعه به اطمینانی برسد تا حجتی باشد بر نقل و تحلیل که البته مولف محترم از این قابلیت برخوردار هستند.

پ/ در پایان مطالعه این کتاب که می تواند صفت «مرجعیت» را به دوش کشد، به همگان توصیه نمی کنم!