یادداشت مجله فرهنگی و هنری بخارا

        «ادبیات دیکتاتور» کتابی است از دانیل کالدر، نویسنده اسکاتلندی که در رادیو بی‌‌بی‌سی، گاردین و تایمز نوشته و حاصل ده سال زندگی و سفرش در اتحاد جماهیر شوروی منجر به نگارش دو کتاب «جهان‌های گمشده»(2006) و «تلسکوپ‌های عجیب»(2008) شد و علاقه‌اش به موضوع ادبیات دیکتاتوری، او را به نگارش این کتاب سوق داد. کتاب با جملاتی از دیکتاتورهای قرن بیستم آغاز می‌شود، در حمایت از آزادی بیان و قلم:
«هرکسی آزاد است که بی‌هیچ محدودیتی هرچه می‌خواهد بنویسد.» (لنین)
«جامم را به سلامتی نویسندگان بالا می‌برم، آن‌ها مهندسان روح هستند.» (استالین)
«ما باور داریم تحمیل محدودیت‌های قانونی که فقط یک طرز تفکر را آزاد و باقی را منع نماید، به رشد هنر و گسترش دانش آسیب خواهد زد.» (مائو)
«آزادی بیان حق هر بنی بشری است، حتی اگر آن شخص برای بیان دیوانگی‌اش بی‌منطق رفتار کند.» (قذافی)
کتاب به متونی می‌پردازد که دیکتاتورها نوشته‌اند یا به آنان منسوب شده است؛ به باور نویسنده «درباره‌ی بعضی از بدترین کتاب‌هایی است که تا به حال نوشته شده‌اند.» بسیاری از دیکتاتورها کتاب می‌نوشتند اما در قرن بیستم طوفانی از نوشته‌های مستبدان از راه رسیدکه تا امروز نیز ادامه دارد. برخی شعر نوشتند، برخی خاطرات و رمان. یکی اصول تئوریک خود را به صورت کتاب درآورد و دیگری مانیفست‌های روحانی خود را نوشت. نویسنده زیرعنوان «سفری در تاریخ پریشان قرن بیستم و قرن حاضر» را برای کتابش انتخاب کرده است. در این قرن طوفانی، پرفروش‌ترین کتابی که درباره یک انسان و نه موجودات فوق بشری نوشته شده، کار یک دیکتاتور است: «نقل قول‌هایی از صدر مائوتسه تونگ».


به قلم سرگه بارسقیان، مجله‌ی فرهنگی و هنری بخارا، شماره‌ی 150، خرداد و تیر 1401.