یادداشت همشهری جوان

        روشنفکری را تعریف کنید
این کتاب که جلد نخست از یک مجموعه دوجلدی است، به پیدایش روشنفکری در ایران و نسل اول روشنفکران می‌پردازد. «روشنفکری» واژه زیبایی است و معنای ظاهری آن (داشتن فکر روشن و باز) چنان جذاب است که کسی از دست‌یابی به این لقب محزون و ناراحت نمی‌شود! کتاب «نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری در ایران» نوشته شهریار زرشناس در 177 صفحه رقعی به بررسی روشنفکری در غرب و ایران می‌پردازد و به طور مشخص برخی چهره‌های روشنفکری عهد مشروطه را به مخاطبان معرفی می‌کند. فصل اول کتاب، به تشریح روشنفکری  در جهان غرب می‌پردازد و ضمن تشریح چگونگی شکل‌گیری این جریان و نیز جهان‌بینی مدرن غربی را معرفی می‌کند؛ افرادی چون: ژان بدن فرانسوی (1569 میلادی)، میشل اکم دومونتی فرانسوی (1592 میلادی)، رنه دکارت (1650 میلادی)، فرانسیس بیکن انگلیسی (1626 میلادی)، باروخ اسپینوزای هلندی (1677 میلادی) و توماس هابز (1679 میلادی). نویسنده سپس به تشریح روح جریان روشنفکری غربی و ویژگی‌های آن می‌پردازد.
نویسنده همچنین چند روشنفکر نسل اول کاست روشنفکری غرب (جان لاک، فرانسوا ماری‌ولتر، رنیس دیدرو، ژان‌ژاک روسو، آدام اسمیت، تام پین و امانوئل کانت) و آرا و نظریات آن‌ها را معرفی کرده است.
فصل دوم کتاب، به تشریح ویژگی‌های کلی روشنفکری و غرب‌زدگی شبه‌مدرن در ایران اختصاص یافته است. در این قسمت، افزون بر تشریح شرایط اجتماعی، از برخی پیش‌قراولان روشنفکری در ایران و نظریات و عملکردهای ایشان نام برده شده است. نویسنده به تشریح و توضیح درباره غرب‌زدگی شبه‌مدرن و ویژگی‌های عمومی شاخه‌ها و گرایش‌های کلی کاست روشنفکری ایران پرداخته است. او کاست شبه روشنفکری مروج غرب‌زدگی در ایران را به دو شاخه کلی «لاییک تقلیدی» و «التقاطی به اصطلاح دینی» و هریک از آن‌ها را به پنج زیرشاخه تقسیم کرده است. ادوار تاریخی جریان روشنفکری ایران نیز در این فصل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، و بالاخره در فصل آخر کتاب نیز نویسنده به معرفی نسل اول روشنفکری در عهد مشروطه و خصوصیات عمومی آن‌ها پرداخته است. در این فصل آرا و نظریات میرزا عسگرخان افشار رومی، میرزا ابوالحسن خان‌ایلچی، میرزاصالح شیرازی، فرخ‌خان امین‌الدوله غفاری و حسین‌قلی آقا نیز بررسی شده است.

هفته‌نامه‌ی همشهری جوان، شماره‌ی 19، 31 اردیبهشت 1384.